Bevolkingsontwikkelingen in Groningen
Hoe de bevolking zich ontwikkelt heeft veel invloed op de samenleving. Toe- of afname van het aantal inwoners, maar ook vergrijzing of ontgroening, heeft invloed op vele aspecten in de samenleving, zoals wonen, werken, onderwijs, zorg en voorzieningen. Bijvoorbeeld: Een groeiende bevolking heeft van alles méér nodig: meer woningen, meer voorzieningen en meer infrastructuur. Bij een krimpende bevolking ontstaat mogelijk juist leegstand van woningen en komen allerhande voorzieningen onder druk te staan. Hoe de bevolking is samengesteld vormt dus een belangrijke context voor de brede welvaart in Groningen. Goed inzicht in de ontwikkelingen van de bevolking is van cruciaal belang om beleid te maken voor de Groningers.
In het kort
- Na een korte periode van lichte krimp, zijn er sinds 2018 ieder jaar weer meer Groningers.
- Buitenlandse migratie veroorzaakt met name de bevolkingsgroei.
- De bevolkingsgroei is ongelijk verdeeld over de provincie.
- Er is zowel sprake van ontgroening (daling van het aandeel jongeren van 0-19 jaar) als van vergrijzing (stijging van het aandeel ouderen van 65 jaar en ouder). In 2021 waren er voor het eerst minder jongeren dan ouderen in de provincie Groningen.
- Over het algemeen groeit het aantal huishoudens sneller dan de totale bevolking. De toename van het aantal huishoudens komt vooral door de groei van het aantal eenpersoonshuishoudens.
- Op basis van de prognoses verwachten we in de toekomst een afname van de totale bevolking in Groningen. In de komende 5 jaar neemt de bevolking naar verwachting eerst nog licht toe, waarna vermoedelijk een bevolkingsdaling intreedt. De verandering van de bevolking is onevenredig verdeeld in Groningen.
De bevolking van Groningen groeit sinds 2018
Na een korte periode van lichte krimp tussen 2014 tot en met 2017 groeit de bevolking van de provincie Groningen sinds 2018 weer.
Een gebied ervaart bevolkingsgroei wanneer het verschil tussen het natuurlijke saldo en het migratiesaldo in een gebied positief is. Het natuurlijke saldo meet het verschil tussen geboortecijfers en sterftecijfers. Wanneer er meer mensen worden geboren dan het aantal mensen dat sterft spreken we van een positief natuurlijk saldo. Het migratiesaldo meet het verschil tussen het aantal personen dat zich in het gebied vestigt en het aantal personen dat vertrekt. Wanneer meer mensen zich in het gebied vestigen dan het aantal dat vertrekt, spreken we van een positief migratiesaldo.
Het aantal inwoners in de provincie Groningen nam in 2022 opnieuw toe. Aan het eind van 2022 waren er 596.075 Groningers. Dat is 5.905 inwoners meer dan het jaar daarvoor.
De bevolking van Groningen groeit met name door buitenlandse migratie
De toename van de bevolking wordt veroorzaakt door een positief buitenlands migratiesaldo (+68.650). Er zijn dus meer mensen vanuit het buitenland in de provincie Groningen komen wonen dan dat er mensen vanuit de provincie naar het buitenland vertrokken. Dit heeft vermoedelijk te maken met de aanwezigheid van de Rijksuniversiteit Groningen in de gemeente Groningen en het asielzoekerscentrum in de gemeente Westerwolde (Ter Apel).
Het binnenlandse migratiesaldo dempt juist de bevolkingsgroei in de provincie (-51.618). Er vertrokken dus meer mensen vanuit de provincie naar andere provincies dan dat er vanuit de rest van het land naar de provincie trokken. Daarnaast is er sprake van natuurlijke bevolkingskrimp (-4.028). Meer mensen overlijden dan dat er geboren worden. Dit sterfteoverschot is de afgelopen jaren steeds duidelijker aanwezig in de bevolkingscijfers. Dit is een trend die de komende jaren waarschijnlijk niet zal keren gezien de ontgroening en vergrijzing.
Bevolkingsgroei is ongelijk verdeeld over de provincie
De bevolkingsgroei is ongelijk verdeeld over de provincie. In Westerwolde was de afgelopen 5 jaar de sterkste groei te zien, maar in 2022 was er sprake van lichte daling (0,1%). De groei van toen was het gevolg van een positief buitenlands migratiesaldo, met name door de aanwezigheid van het asielzoekerscentrum in Ter Apel. Ook de bevolking in de gemeente Groningen (1,4%) en Westerkwartier (1,0%) zijn blijven groeien. Verrassend is de sterke groei in Pekela in 2022 (1,7%); Pekela ervaarde tot 2020 krimp. Ook Eemsdelta, Het Hogeland, Midden-Groningen, Oldambt, Stadskanaal, en Veendam ervaren na een lange periode krimp nu weer bescheiden groei.
Alle gemeenten hadden een positief migratiesaldo in 2022. De gemeente Groningen en Westerkwartier hadden daarnaast ook een positief natuurlijk saldo in 2022. De andere gemeenten ervaarden een negatief natuurlijk saldo in 2022.
Ontgroening en vergrijzing zetten door: in 2018 waren er voor het laatst meer jongeren dan ouderen in Groningen
Net als in de rest van Nederland verandert de bevolkingssamenstelling in Groningen snel. Er is zowel sprake van ontgroening (daling van het aandeel jongeren van 0-19 jaar) als van vergrijzing (stijging van het aandeel ouderen van 65 jaar en ouder). Deze trends zijn in de provincie Groningen iets scherper aanwezig dan landelijk.
In 2023 was 19,3% van de Groningers onder de 20 jaar oud. Dat is 2,4 procentpunten minder dan 10 jaar daarvoor in 2013. In 2023 was 25,8% van de Groningse inwoners 65 jaar en ouder. Dat is juist een toename van 5,1 procentpunten in de afgelopen 10 jaar. In 2021 waren er voor het eerst minder jongeren dan ouderen in de provincie Groningen. De verwachting is dat deze situatie voorlopig zo blijft.
Dubbele vergrijzing
Mensen leven gemiddeld langer, waardoor het percentage ouderen toeneemt, en ook het aandeel ‘oudere’ senioren groeit. Dit fenomeen heet dubbele vergrijzing: er zijn meer én oudere ouderen.
Demografische druk neemt toe
Door de afname van het aandeel jongeren en toename van het aandeel ouderen, zijn er verhoudingsgewijs minder werkende mensen ten opzichte van het aantal niet-werkenden. Bovendien komen er door ontgroening steeds minder werkenden bij. Dit betekent een stijging van de demografische druk (= de som van de groene [jongeren] en grijze [ouderen] druk).
De demografische druk wordt berekend aan de hand van het aantal jongeren en ouderen ten opzichte van het aantal inwoners in de leeftijdscategorie 20 t/m 65 jaar. In de hele provincie ligt de demografische druk op 67% in 2022. Er zijn voor 100 personen in de leeftijdscategorie 20 t/m 65 jaar dus 67 jongeren en ouderen (oftewel 3 werkenden op 5 niet-werkenden). Dit is lager dan de demografische druk voor heel Nederland (70%).
Hoe hoger de demografische druk, hoe meer druk er komt te liggen bij de kleiner wordende potentiële beroepsbevolking om de huidige voorzieningen te kunnen blijven betalen. Dit zet de al krappe arbeidsmarkt verder onder druk (zie Arbeid en vrije tijd) en zorgt voor een toename in vraag naar en behoefte aan informele zorg (zie Samenleving).
Aantal huishoudens blijft toenemen
Op 1 januari 2023 waren er ruim 302.000 huishoudens in de provincie Groningen. Dat is een toename van bijna 17.000 huishoudens over de afgelopen tien jaar. Over het algemeen groeit het aantal huishoudens sneller dan de totale bevolking. De groei van het aantal huishoudens in Groningen in de afgelopen 10 jaar was echter minder sterk dan in heel Nederland.
Huishoudens worden steeds kleiner
De toename van het aantal huishoudens komt vooral door de groei van het aantal eenpersoonshuishoudens. Dit valt enerzijds te verklaren door een toename van het aantal studenten in de gemeente Groningen, en anderzijds doordat steeds meer mensen zonder partner door het leven te gaan. Dit heeft deels te maken met meer scheidingen, maar ook doordat ouderen na het overlijden van hun partner alleen achterblijven. Door de groei van het aantal eenpersoonshuishoudens, wordt de gemiddelde huishoudensgrootte steeds kleiner en neemt het aantal huishoudens sneller toe dan de totale bevolking.
Steeds meer Groningers met een migratieachtergrond
Op 1 januari 2022 had 17,5% van de Groningse bevolking een migratieachtergrond. Dit houdt in dat deze personen of (één van) hun ouders in het buitenland zijn geboren. Dit percentage is (met bijna 5 procentpunten) gestegen in de afgelopen tien jaar, maar ligt aanzienlijk lager dan het landelijke aandeel van 25,2%.
Het aantal Groningers met een niet-westerse migratieachtergrond is licht gestegen naar 8,7% in 2022. Deze toename is voornamelijk te verklaren door het grotere aantal vluchtelingen dat in de provincie opgevangen wordt.
Het totaal aantal Groningers met een westerse migratieachtergrond stijgt licht en ligt op 1 januari 2022 op 8,8%.
Veruit de meeste Groningers met een migratieachtergrond wonen in de gemeente Groningen. Dit komt waarschijnlijk (deels) door buitenlandse studenten.
Groningen in de toekomst: Prognoses laten eerst een lichte toename zien, daarna afname van de bevolking
Bevolkingsprognoses geven een verwachting over de bevolkingsontwikkelingen; ze geven een schatting weer en zijn met onzekerheid omgeven. Bevolkingsprognoses worden gebruikt voor het creëren van advies en beleid voor diverse beleidsterreinen, zoals onderwijs, infrastructuur en voorzieningen.
Op basis van de prognoses verwachten we in de toekomst een afname van de totale bevolking in Groningen. In de komende 5 jaar neemt de bevolking naar verwachting eerst nog licht toe, waarna vermoedelijk een bevolkingsdaling intreedt.
De verandering van de bevolking is onevenredig verdeeld in Groningen. In een aantal gemeenten zal de bevolking hetzelfde bewegen als de provincie in haar geheel (eerst een toename, waarna over een paar jaar krimp inzet). In het Westerkwartier wordt het langst (tot 2036) groei voorspeld. In Midden-Groningen, Stadskanaal, en Veendam wisselen groei en krimp zich af over de jaren heen. In andere gemeentes wordt vanaf nu al krimp verwacht (bijv. Het Hogeland, Oldambt, Pekela).
Prognoses geven een verwachting over de ontwikkelingen; ze geven een schatting weer en zijn met onzekerheid omgeven. Er is een reële kans dat de bevolking zal groeien, maar het is ook mogelijk dat de daling sterker doorzet dan verwacht.
Meer informatie en inzichten
Meer weten over bevolking in de provincie Groningen? Download hier de Monitor Brede Welvaart Groningen 2022 voor meer informatie en inzichten, zoals bijvoorbeeld de uitdagingen met betrekking tot het versterken van de brede welvaart in Groningen.
Verantwoording indicatoren
Hoe de bevolking zich ontwikkelt heeft veel invloed op de samenleving. Toe- of afname van het aantal inwoners, maar ook of er bijvoorbeeld sprake is van vergrijzing of ontgroening, heeft invloed op vele aspecten in de samenleving, zoals wonen, werken, onderwijs, zorg en voorzieningen. Hoe de bevolking is samengesteld vormt dus een belangrijke context voor de brede welvaart in Groningen. In de Regionale Monitor Brede Welvaart van CBS is geen aparte dimensie ‘Bevolking’ opgenomen. De demografische ontwikkelingen die in Groningen gaande zijn en die zich de komende jaren zullen doorzetten, beïnvloeden de brede welvaart in de provincie en voorzien deze van context. Goed inzicht in de ontwikkelingen van de bevolking is van cruciaal belang om beleid te maken voor de mensen die in een gebied wonen.
Behalve de bevolkingsontwikkeling, vergrijzing en ontgroening kijken we naar de huishoudensontwikkeling, migratie en prognoses.
