Materiële welvaart
De financiële situatie van mensen vormt een onderdeel van brede welvaart dat dicht aanligt tegen de traditionele opvattingen van welvaart. Wanneer iemands financiële positie voldoende of goed op orde is, geeft dat meer zekerheid in het leven en vergroot dit voor een deel de tevredenheid in het leven.
In het kort
- Inwoners van de provincie Groningen hebben het laagste besteedbaar inkomen van de twaalf provincies. Het is al langer bekend dat de inkomens in Groningen relatief laag liggen. Dit houdt verband met het opleidingsniveau en de beperkte beschikbaarheid van banen voor hoger opgeleiden. De inkomens stijgen de laatste jaren, maar deze stijging blijft wel achter bij de landelijke trend. Binnen de provincie Groningen zijn het met name de regio’s rond de stad Groningen die een hoger besteedbaar inkomen hebben. Gemeenten in Noord- en Oost-Groningen hebben overwegend een lager besteedbaar inkomen.
- Wat bbp betreft staat Groningen op de vijfde plek van de provincies, dit komt voornamelijk door de gaswinning. Door het afbouwen van de gaswinning daalt het bbp de laatste jaren, maar kijken we naar de economische ontwikkeling exclusief deze sector, dan zien we juist een groei in lijn met de landelijke trend.
- In Groningen leven naar verhouding meer huishoudens onder de lage inkomensgrens dan in de rest van Nederland (10,2% versus 7,7%). Er wordt tevens door 10% van de Groningers aangegeven dat zij (enige of grote) moeite hebben met rondkomen. Daarnaast zijn er door de coronapandemie nieuwe groepen Groningers in financiële moeilijkheden gekomen, zoals zzp’ers en jongvolwassenen.
Besteedbaar inkomen
Volgens cijfers van de Regionale Monitor Brede Welvaart van het CBS hebben inwoners van de provincie Groningen het laagste besteedbaar inkomen van de twaalf provincies. In 2019 lag het mediaan besteedbaar inkomen in Groningen op €22.700. De mediaan van het besteedbaar jaarinkomen ligt voor Groningers €3.200 euro onder het Nederlands gemiddelde (€25.900). Dit verschil is door de jaren heen iets groter geworden. De belangrijkste verklaring hiervoor is dat de lonen van Groningse werknemers minder snel stijgen dan in de rest van Nederland. Binnen Groningen zijn het met name de regio’s rond de stad Groningen die een hoger besteedbaar inkomen hebben. Gemeenten in Noord en Oost-Groningen hebben overwegend een lager besteedbaar inkomen. Het is al langer bekend dat de inkomens in Groningen relatief laag liggen. Dit houdt verband met het opleidingsniveau en de beperkte beschikbaarheid van banen voor hoger opgeleiden. Ook verschillen in verhuizingen van mensen met hogere en lagere inkomens hebben invloed.
Er is in alle regio’s van Groningen de afgelopen jaren een stijging van het besteedbaar inkomen waargenomen, wat volgens CBS leidt tot een significante verbetering van de brede welvaart (CBS, 2020). Wel blijft deze stijging achter bij de landelijke trend.
Bruto Binnenlands Product
Het bruto binnenlands product is een maat voor de omvang van de economie. In Groningen is het bbp in 2020 €38.900. Groningen staat hier op de 5e plek van alle provincies en heeft een aanzienlijk hoger bbp dan Friesland en Drenthe. Dit komt voornamelijk door de gaswinning in de provincie. Wel is het bruto binnenlands product de afgelopen jaren afgenomen, ten opzichte van een landelijke stijging. Sinds 2018 ligt het bbp in Groningen onder het landelijk gemiddelde. Dit heeft te maken met het afbouwen van de gaswinning in de provincie, wat een belangrijk aandeel is van het Gronings bbp. De economische ontwikkeling exclusief de delfstofwinning maakt juist wel een groei door, welke in lijn is met de landelijke trend.
Lage inkomens
In Groningen leven naar verhouding meer huishoudens onder de lage inkomensgrens dan in de rest van Nederland (10,2% versus 7,7%). Het aandeel huishoudens dat moet rondkomen van een langdurig laag inkomen is in Groningen toegenomen van 3,7% in 2014 naar 4,8% in 2019. De toename komt voornamelijk doordat meer huishoudens langdurig afhankelijk zijn van een bijstandsuitkering.
Mensen met een laag inkomen lopen een hoog risico op armoede en problematische schulden, zeker als de situatie langere tijd voortduurt. Voor kinderen heeft opgroeien in een gezin met armoede veel gevolgen, zo kan dit onder meer ten koste gaan van kansen in onderwijs en werk op latere leeftijd. In Groningen leefde in 2019 9,5% van alle kinderen op in een gezin dat moet rondkomen van een laag inkomen.
Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau hebben alleenstaanden en eenoudergezinnen met minderjarige kinderen het hoogste risico op armoede. In de provincie Groningen heeft 18% van de eenpersoonshuishoudens in 2019 een laag inkomen. Landelijk is dit percentage lager, namelijk 14%. Groningers met een laag opleidingsniveau hebben inderdaad vaker moeite met rondkomen. Van deze groep geeft 42% aan geen enkele moeite te hebben met rondkomen, tegenover 65% van de hoogopgeleiden. Mensen in een relatie geven vaker aan makkelijk rond te kunnen komen dan alleenstaanden (58% tegenover 49%).
Kunnen rondkomen
De mate waarin mensen zelf aangeven te kunnen rondkomen, biedt ook aanknopingspunten om de materiële welvaart te duiden. We hebben in 2020 voor het eerst aan Groningers gevraagd of zij moeite hebben met rondkomen. Van alle respondenten geeft 10% aan dat zij (enige of grote) moeite hebben met rondkomen.
Financiële zorgen als gevolg van coronapandemie
Uit recent onderzoek blijkt dat door de coronapandemie nieuwe groepen Groningers in financiële moeilijkheden komen. Zo blijken zzp’ers tot de zwaarst geraakte groep te behoren. Zij maken zich het vaakst zorgen over hun financiële situatie en hebben het vaakst te maken met een afname in het inkomen. Ook jongvolwassenen (18-35 jaar) maken zich door corona vaak zorgen om de financiën. Zij hebben over het algemeen een kleinere financiële buffer om op terug te vallen, of zelfs een negatief vermogen door studieschulden. Daarnaast hebben jongeren vaker een flexibel contract en daarmee minder baanzekerheid en is men deels bang voor een (toekomstig) tekort aan banen. Ook maken mensen met een slechte gezondheid zich vaker zorgen over hun financiën.
Verantwoording
Indicatoren thema Materiele Welvaart – monitor Brede Welvaart Groningen
In de Regionale Monitor Brede Welvaart van CBS wordt materiele welvaart in beeld gebracht door te kijken naar mediaan besteedbaar inkomen van huishoudens en het bruto binnenlands product in Groningen. We vullen deze indicatoren aan met regionale inzichten vanuit onderzoeken onder het Groninger Panel, in het bijzonder over lage inkomens en kunnen rondkomen.
Gerelateerde publicaties
Verantwoording monitor Brede Welvaart Groningen (PDF)
Gronings Welzijn. Wat bepaalt het persoonlijk welzijn van Groningers?, 2021 (PDF)
Feitenblad: Diversiteit in generatiearmoede, 2021 (PDF)
Feitenblad: Generatie-armoede doorbreken; wat werkt? 2020 (PDF)
50 stemmen van mensen in armoede of schulden, 2019 (PDF)
Feitenblad: Armoede van generatie op generatie in de Veenkoloniën, 2018 (PDF)
Feitenblad: Veel huishoudens met lage inkomens in Groningen, 2016 (PDF)
