Welzijn
Het uitgangspunt van het concept brede welvaart is dat naast materiële welvaart ook welzijn van belang is voor een goede kwaliteit van leven. Welzijn is iets wat ieder persoonlijk beleeft en heeft betrekking op de mate waarin men tevreden is met de eigen leefsituatie. Het persoonlijk welzijn meten we aan de hand van de vraag ‘hoe tevreden bent u in het algemeen met uw leven?’
Hoe tevreden iemand is met zijn of haar leven in het algemeen hangt mede af van de tevredenheid met de financiële en werksituatie, de gezondheid, sociale relaties, de woonomgeving en het vertrouwen in de samenleving (Van Beuningen & Kloosterman, 2011).
In het kort
- Meer dan 8 op de 10 mensen in Groningen is tevreden met het leven en geeft het leven een 7 of hoger. Wel zijn Groningers minder tevreden dan gemiddeld in Nederland.
- De leefbaarheid in Groningen wordt al jaren met een ruim voldoende beoordeeld. Wel ervaarde een kwart van de Groningers in 2022 een achteruitgang van de leefbaarheid.
- Eén op de vijf Groningers maakt zich zorgen over de toekomstige leefbaarheid van Groningse dorpen en wijken. De voornaamste zorgen hebben betrekking op de beschikbaarheid van voldoende woningen en de teruggang van voorzieningen.
Merendeel Groningers tevreden met het leven en vrije tijd
De meeste Groningers zijn tevreden met het leven: 82% gaf in 2022 het leven een rapportcijfer 7 of hoger. Dit is vergelijkbaar met 2021, maar wat lager dan de jaren daarvoor. Hoewel de onderlinge verschillen in het land beperkt zijn, staat Groningen hiermee onderaan van alle provincies. Er zijn meerdere verklaringen voor de relatief lage tevredenheid met het leven in de provincie Groningen:
- In Groningen woont een groot deel van de bevolking in de stad of in een stedelijk gebied. Het aandeel tevreden inwoners ligt over het algemeen lager in stedelijke gemeenten (CBS, 2020b). De gemeenten Groningen en Midden-Groningen scoren relatief laag, terwijl het Ommeland vergelijkbaar scoort met het landelijk gemiddelde.
- De lage ranking van Groningen kan verband houden met het gemiddeld lagere huishoudinkomen in de provincie. Mensen met een hoger inkomen zijn over het algemeen iets vaker gelukkig en tevreden met het leven dan mensen met een lager inkomen (CBS, 2020b).
- Verder is het bekend dat Groningers met (meervoudige) aardbevingsschade aan de woningen een lagere tevredenheid rapporteren, aangezien zij zich minder vaak veilig voelen in de woning, een slechtere gezondheid ervaren en vaker negatieve emoties ervaren (Stroebe et al., 2019).
In de gemeente Groningen is het aandeel mensen dat het leven tenminste een 7 geeft het laagst (75%). In Eemsdelta en Westerkwartier zijn 85% van de inwoners tevreden met het leven, het hoogste percentage van de provincie. In deze gemeenten trad tussen 2021 en 2022 geen daling in de tevredenheid op, terwijl er in de meeste andere gemeenten wel een kleine daling plaatsvond.
Drie van de vier Groningers geven aan dat zij tevreden zijn met de hoeveelheid vrije tijd die ze hebben (74%). Dit ligt gelijk aan het landelijk gemiddelde. In de gemeente Groningen is slechts 71% tevreden met de hoeveelheid vrije tijd. Dit trekt het gemiddelde voor de provincie naar beneden. In de meeste andere gemeenten ligt de tevredenheid met de hoeveelheid vrije tijd boven het landelijk gemiddelde.
Jongvolwassenen en mensen met een laag inkomen minder tevreden met het leven
We vroegen het Groninger Panel in 2022 naar de tevredenheid met het leven. Zij gaven het leven gemiddeld een 7,7. Ongeveer 5% van de Groningers geeft zijn of haar leven een onvoldoende.
Niet alle Groningers zijn in gelijke mate tevreden met het leven. We zien dat verschillen deels afhankelijk zijn van persoonlijke achtergrondfactoren zoals leeftijd, type huishouden, opleiding of inkomen. Zo zien we dat jongvolwassenen (18-34 jaar) en mensen met een laag inkomen het minst tevreden zijn met hun leven. Deze verschillen tussen mensen zien we niet alleen in Groningen, in andere provincies en andere landen bestaan vergelijkbare verschillen in tevredenheid met het leven tussen groepen mensen.
Tevredenheid vooral bepaald door gezondheid en wonen
Met verdiepende analyses onder het Groninger Panel (2020) keken we in welke mate de verschillende aspecten van brede welvaart de tevredenheid van Groningers verklaart. We zien dat de tevredenheid met de eigen woning (15%) en ervaren gezondheid (12%) de grootste verklarende kracht hebben (Sociaal Planbureau Groningen, 2021a). Als deze goed op orde zijn, dan zijn Groningers vaker (zeer) tevreden met het leven.
Ook de ervaren veiligheid (9%), tevredenheid met het sociale leven (9%) en de eigen mobiliteit (8%) dragen voor een belangrijk deel bij aan een fijn en gelukkig leven. Als we deze aspecten meenemen, dan blijkt dat de economische aspecten, zoals inkomen (5%) en tevredenheid met werkgelegenheid (3%) nog maar een kleine aanvullende bijdrage leveren. Dat wil niet zeggen dat deze economische aspecten niet belangrijk zijn, maar dat zij mogelijk een minder directe werking hebben op persoonlijk welzijn van Groningers.
Ervaren Leefbaarheid
Naast tevredenheid met het leven en vrije tijd, bevragen we het Groninger Panel ook over de ervaren leefbaarheid. Leefbaarheid gaat over alles wat te maken heeft met aangenaam wonen, werken en leven van inwoners in de eigen omgeving. Eén manier om te meten hoe mensen de leefbaarheid ervaren, is door Groningers rechtstreeks te vragen hoe tevreden ze zijn over het leven in Groningen en wat hun verwachtingen zijn voor de toekomst.
Tevredenheid leefbaarheid licht gedaald
Groningers waarderen de leefbaarheid al jaren met een ruime voldoende. Het merendeel van de inwoners vindt dat de leefbaarheid in de woonbuurt gelijk is gebleven, maar het gemiddelde rapportcijfer voor leefbaarheid daalde wel wat.
Groningers zijn tevreden over de leefbaarheid in hun dorp of wijk. In termen van een rapportcijfer geven Groningers de leefbaarheid van hun woonbuurt eind 2022 gemiddeld een 7,4. In 2020 was dit nog een 7,7.
Jongvolwassenen (18-34 jaar) geven gemiddeld een lager cijfer geven dan 65-plussers voor ervaren leefbaarheid. In vergelijking met woningeigenaren (7,5) zijn huurders (7,2) minder tevreden met de leefbaarheid. Verder zien we op gebiedsniveau verschillen: in de aardbevingsgebieden wordt een lagere tevredenheid gerapporteerd.
Een kwart ervaart achteruitgang leefbaarheid
Terugkijkend op de afgelopen 12 maanden vinden de meeste Groningers dat de leefbaarheid in hun dorp of wijk gelijk bleef (67%). Een kleine groep ervaarde juist een verbetering van de leefbaarheid (6%).
Opvallend is dat ruim een kwart van de Groningers vindt dat de leefbaarheid achteruit ging in het afgelopen jaar (27%). Ook hier zien we dat jongvolwassenen en huurders iets vaker een achteruitgang in de leefbaarheid aangeven. Dit is vergelijkbaar met 2020.
Groninger panelleden geven aan dat de leefbaarheid onder druk kan komen te staan door gebrekkig onderhoud van de publieke ruimte (groen, wegen en fietspaden), het verdwijnen van voorzieningen en overlast veroorzaakt door andere bewoners.
De tevredenheid van inwoners over de leefbaarheid in de buurt is ook afhankelijk van persoonlijke factoren, zoals hun sociaaleconomische situatie en gezondheid. Zo is bekend dat mensen met een slechtere gezondheid veelal minder positief zijn over de omgeving waarin zij wonen. Dit komt mogelijk doordat zij voorzieningen minder makkelijk kunnen bereiken en minder makkelijk kunnen deelnemen aan de samenleving (Sociaal Planbureau Groningen, 2021a).
“Ik maak me zorgen over onderhoud openbare ruimte en onderhoud buurten, huizen etc. hangt samen met leefbaarheid.”
“Mijn dorp heeft eigenlijk geen voorzieningen meer, met uitzondering van een kerk, kinderopvang en een dorpshuis. Het dorpshuis is het maar beperkt open, met behulp van vrijwilligers. De beperkte openingstijd heeft gevolgen voor de onderlinge contacten van dorpsbewoners.”
Veel zorg over de toekomstige leefbaarheid
Bijna een kwart van de Groningers maakt zich zorgen over de toekomstige leefbaarheid van de Groninger dorpen en wijken. Dit aandeel nam de laatste jaren toe, terwijl het deel Groningers dat de toekomst zonnig tegemoetziet sterk afnam. In 2018 zag nog 31% van de Groningers de toekomst zonnig in. Tijdens de coronapandemie zakte dit al naar 21%, maar in 2022 ziet nog slechts 9% van de Groningers de toekomst zonnig tegemoet. Naast zorgen over de toekomst van eigen dorp of wijk hebben Groningers vooral zorgen over de toekomst van de jeugd: 64% maakt zich zorgen en slechts 5% procent ziet de toekomst voor de jeugd zonnig in.
De voornaamste zorgen hebben betrekking op de beschikbaarheid van woningen voor starters en senioren en de teruggang van voorzieningen in de dorpen en wijken. Daarnaast worden bezuinigingen en de vergijzing als zorgelijke ontwikkelingen genoemd. Ook geven inwoners aan bang te zijn dat gemeenten te weinig aandacht besteden aan kleine dorpen. Naast zorgen die direct betrekking hebben op de leefomgeving, maken veel panelleden zich ook zorgen over de huidige landelijke en globale ontwikkelingen, zoals de koopkrachtdaling, de energiecrisis, de klimaatcrisis en de oorlog in Oekraïne.
“Zorg voor voldoende betaalbare woningen in de sociale sector. Verder het behouden van de voorzieningen en voldoende openbaar vervoer.”
Voorzieningen, groen, bereikbaarheid en woningen belangrijk voor de toekomst van Groningen?
We vroegen Groningers wat er nodig is om hun dorp of wijk in de toekomst leefbaar te houden. Vooral het behoud van dagelijkse voorzieningen is voor veel Groningers belangrijk. Ook noemen zij behoud van natuur en groen, goede bereikbaarheid, voldoende (passende) woningen en het voorkomen van overlast worden vaak als belangrijke voorwaarden om de leefbaarheid in het dorp of de wijk te behouden.
“Voorzieningen en bereikbaarheid zijn allebei even belangrijk. Het hangt met elkaar samen!”
“Een gemeente die wil investeren in het onderhouden en begaanbaarheid van de wijken en dorpen.”
“Verstevigen huizen en gebouwen alle prioriteit geven, zodat we verder kunnen met ons leven.”
Meer informatie en inzichten
Meer weten over welzijn in de provincie Groningen? Download hier de Monitor Brede Welvaart Groningen 2022 voor meer informatie en inzichten, zoals bijvoorbeeld de uitdagingen met betrekking tot het versterken van de brede welvaart in Groningen.
Verantwoording indicatoren
De Regionale Monitor Brede Welvaart van CBS meet het welzijn in Groningen aan de hand van twee indicatoren: de mate waarin men tevreden is met het leven en de tevredenheid met vrije tijd. In de Monitor Brede Welvaart Groningen vullen we deze indicatoren aan met regionale inzichten vanuit het Groninger Panel. We voegen specifiek de ervaren leefbaarheid toe; hoe waardeert men de leefbaarheid in eigen dorp of wijk, welke aspecten dragen hieraan bij, en wat zijn de verwachtingen voor de toekomst.
