Ontwikkelingen in (langdurig) laag inkomen
Er is sprake van armoede wanneer iemand gedurende langere tijd niet de middelen heeft om te kunnen beschikken over de goederen en voorzieningen die in de samenleving als minimaal noodzakelijk gelden (SCP 2019). Bijvoorbeeld wanneer iemand onvoldoende inkomen heeft voor voeding of een goede woning. Mensen met een laag inkomen lopen een hoog risico op armoede, zeker als de situatie langere tijd voortduurt.
Wat is armoede?
Om te bepalen welke huishoudens risico lopen op armoede, hanteert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de lage-inkomensgrens. In 2022 lag deze grens op € 1.200 voor een alleenstaande. Het gaat hier om het bedrag dat een eenpersoonshuishouden te besteden heeft na aftrek van belastingen en premies. Voor een koppel zonder kinderen is dat €1.690 en voor een koppel met twee minderjarige kinderen was dat € 2.300. Het CBS maakt onderscheid tussen huishoudens met een laag inkomen (tenminste een jaar) en huishoudens met een langdurig laag inkomen (tenminste vier jaar). Soms worden er ook andere inkomensgrenzen gebruikt om te bepalen welke huishoudens een laag inkomen hebben, zie ook inkomensgrenzen.
Studentenhuishoudens en bewoners van instellingen, inrichtingen en tehuizen worden door het CBS buiten beschouwing gelaten. De bedragen worden jaarlijks aangepast aan ontwikkelingen van prijzen. Hierdoor is de lage inkomensgrens goed bruikbaar om vergelijkingen te maken over een langere periode. De meest recente data gaan over 2022.
In de armoedemonitor gebruiken we onder andere de lage inkomensgrens om inzicht te krijgen in de ontwikkelingen op het gebied van armoede in de Groningse gemeenten. In 2022 kregen veel huishoudens energietoeslag. Dit zorgde ervoor dat de inkomens van een groot aantal huishoudens met een laag inkomen net boven de lage inkomensgrens kwamen te liggen. Hierdoor lijkt er een sterke afname te zijn in het aandeel huishoudens met een laag inkomen. Als we echter naar andere inkomensgrenzen kijken, zien we deze sterke afname niet. Daarom hebben we ervoor gekozen om in de figuren ook het sociale minimum te laten zien. Het filter links bovenin de figuren geeft de optie om het sociale minimum als inkomensgrens te nemen. In de tekst beschrijven we de cijfers op basis van de lage inkomensgrens. Voor meer informatie over de verschillende inkomensgrenzen, zie de pagina inkomensgrenzen.
In de provincie Groningen wonen naar verhouding meer mensen met een laag inkomen dan in Nederland
Ongeveer 13.000 huishoudens in de provincie Groningen leefden in 2022 onder de lage inkomensgrens. Dat is 4,9% van het totale aantal huishoudens. In Nederland was dat 4,4%. In 2022 moesten ruim 4.800 huishoudens in de provincie Groningen al tenminste vier jaar op rij rondkomen van een laag inkomen; dat komt neer op 2% van alle huishoudens. Het aandeel huishoudens in Nederland dat langdurig van een laag inkomen leeft lag lager (1,8%).
Naar verwachting is het aandeel huishoudens dat gedurende langere tijd moeite heeft om rond te komen hoger dan de cijfers over langdurig lage inkomens laten zien. Het CBS neemt in deze meting namelijk alleen huishoudens mee die vier achtereenvolgende jaren een inkomen onder de lage inkomensgrens hebben. Wanneer het inkomen van een huishoudens één of meerdere keren boven deze grens komt, bijvoorbeeld door een tijdelijke baan, worden deze niet meegenomen. Een eenmalig inkomen boven de grens wil echter niet zeggen dat deze huishoudens geen moeite meer hebben om rond te komen. Het duurt hierna weer vier jaar voordat een huishouden meegerekend wordt als een huishouden met een langdurig laag inkomen.
Hoogste aandeel lage inkomens in de gemeente Oldambt
De gemeente Oldambt heeft het hoogste percentage huishoudens met een laag inkomen (5,7%). Gevolgd door de gemeente Groningen (5,6%). Grote steden trekken vaak arme mensen aan en worden van hen afhankelijk, in steden zijn er namelijk meer laagbetaalde banen, zoals schoonmaker of pizzakoerier, dan in de dorpen. In de gemeente Groningen vinden we naar verhouding ook de meeste huishoudens die langdurig van een laag inkomen moeten leven (1,9%).
Aandeel huishoudens met langdurig laag inkomen stabiel
Wanneer we het aandeel huishoudens met een laag inkomen door de tijd bekijken, zien we een wat fluctuerend beeld. Van 2011 tot 2013 neemt in alle gemeenten het aantal huishoudens met een laag inkomen toe, dit is waarschijnlijk met name te wijden aan de gevolgen van de economische crisis. In 2014 herstelde de economie zich en zien we het aandeel huishoudens met een laag inkomen in Nederland afnemen. Dit geldt ook voor de provincie Groningen. Na een kleine toename in 2017, was er tussen 2018 en 2020 in de meeste gemeenten weer een afvlakking of daling van het aandeel huishoudens met een laag inkomen te zien. In 2022 is het aandeel huishoudens juist sterk afgenomen. Dit heeft te maken met de inkomensondersteunende maatregelen van de overheid, deze ondersteuningen zorgden ervoor dat een groot deel van de huishoudens tijdelijk boven de lage inkomensgrens kwamen en dus niet meer als zodanig werden geteld.
Het aandeel huishoudens met een langdurig laag inkomen is bekend voor de jaren 2014 t/m 2022. In alle Groningse gemeenten neemt het aandeel huishoudens met een langdurig laag inkomen toe tussen 2014 en 2019. In deze periode zien we de sterkste stijging in de gemeente Groningen, van 5,5% in 2014 naar 7,2% in 2019. In 2020 zagen we in de meeste gemeenten een daling. Deze daling is deels te verklaren door de toegenomen koopkracht vanwege de lopende cao-afspraken, de financiële regelingen vanwege het coronavirus (zoals steunpakketten) en andere maatregelen vanuit de overheid (CBS 2021). In 2022 zien we dat het aandeel huishoudens met een langdurig laag inkomen sterk is gedaald als gevolg van de inkomensondersteunende maatregelen van de overheid.
Lage inkomens op wijkniveau
In de onderstaande figuur is per gemeente te zien hoe de lage inkomensgroepen over de verschillende wijken in de gemeente verdeeld zijn.
