Betaalbaarheid van de energietransitie
De energietransitie heeft ingrijpende gevolgen voor Groningse huishoudens. Met name ten aanzien van de betaalbaarheid van de energietransitie voor alle inkomensgroepen liggen er de nodige uitdagingen. Zo is te verwachten dat de duurzame renovatie voor woningeigenaren met lage inkomens moeilijker te realiseren is, aangezien het inkomen en de waarde van hun woning vaak niet in verhouding staat tot de hoge kosten voor verduurzaming. Zeker bij oplopende energiekosten dreigt voor inwoners met lage inkomens in toenemende mate energiearmoede. Uit onderzoek onder het Groninger Panel blijkt dat vier op de tien Groningers hun energierekening op dit moment al als hoog ervaren en het financieel niet kunnen opbrengen om te investeren in duurzame energiemaatregelen. Een kwart van de Groningers verwacht in de toekomst moeite te hebben met het betalen van de energierekening.
Ook hoge inkomens ervaren hoge energiekosten
Ervaren energiekosten is iets anders dan de daadwerkelijke hoogte van de energierekening. Mensen met weinig inkomen en een vrij lage energierekening kunnen hun energiekosten als hoog ervaren, omdat het een groot deel uitmaakt van hun totale uitgaven. Maar voor mensen met een hoog inkomen en een hoge energierekening kan dit net zo goed het geval zijn.
Het Groninger Panel heeft daarom de stelling voorgelegd gekregen of ze hun energiekosten op dit moment als hoog ervaren. 44% van de respondenten is het met deze stelling (helemaal) eens. Dat is bijna de helft van de Groningers. Slechts 22% is het (helemaal) oneens met deze stelling.
Mensen in een sociale huurwoning ervaren hun energiekosten vaker als hoog (50%) dan mensen in een koopwoning (44%) of een particuliere huurwoning (41%). Dit is mogelijk te verklaren doordat mensen in een sociale huurwoning vaker een lager inkomen hebben dan mensen in een andersoortige woning. Verdiepende analyses laten inderdaad zien dat mensen met een inkomen onder de € 2000,- de energiekosten vaker als hoog ervaren (52%) dan mensen met hogere inkomens. Zoals verwacht zit er dus een relatie tussen de ervaren energiekosten en het inkomen.
Toch is dat niet het hele verhaal, want ook bij hogere inkomens worden de energiekosten door meer dan vier op de tien Groningers als hoog ervaren. Hoge energiekosten zijn dus zeker niet uitsluitend het probleem van mensen met lage inkomens.
Vier op de tien Groningers kan het financieel niet opbrengen te investeren in duurzame energiemaatregelen
Energiekosten kunnen omlaag als wordt geïnvesteerd in duurzame energiemaatregelen, zoals het plaatsen van zonnepanelen of het grondig isoleren van de woning. Zulke ingrepen brengen vaak grote investeringen met zich mee, die niet voor iedereen te betalen zijn. Bijna vier op de tien Groningers geeft aan dat ze het financieel niet kunnen opbrengen om te investeren in duurzame energiemaatregelen.
We zien dat het vooral voor mensen met lagere inkomens niet mogelijk is om te investeren in de duurzaamheid van de woning. Een kleine 60% van de Groningers met een inkomen onder de € 2000,- geeft aan niet te kunnen investeren. Hier bestaat een scherp contrast met de hogere inkomens waarvan slechts 16% het financieel niet kan opbrengen te investeren in duurzame maatregelen.
Het feit dat veel mensen met lagere inkomens niet kunnen investeren in duurzame energiemaatregelen is niet per definitie een probleem, omdat niet iedereen helemaal zelf de investeringen voor deze maatregelen hoeft te betalen. Ongeveer 45% van de woningen in Groningen is namelijk geen eigendom, maar wordt gehuurd van een woningcorporatie (30%) of een particuliere verhuurder (15%). Zij moeten de woning verduurzamen, maar kunnen hiervoor van de huurder een energieprestatievergoeding (EPV) vragen. Op die manier stijgen de woonlasten van huurders niet of nauwelijks, maar wonen zij wel in een energiezuinige en comfortabele woning. Van mensen die een koopwoning bezitten wordt wel verwacht dat zij zelf investeren. Van de totale groep mensen met een koopwoning verwacht 38% geen investeringen in duurzaamheid te kunnen doen. Onder woningeigenaren met een inkomen onder de € 2000,- in de maand ligt dit op 62%.
Een kwart van de Groningers verwacht in de toekomst moeite te hebben met het betalen van de energierekening
Hoge energiekosten op dit moment, beperkte mogelijkheden tot verduurzaming en stijgende energiekosten kunnen er toe leiden dat mensen mogelijk hun energierekening helemaal niet meer kunnen betalen. Een kwart van de Groningers geeft aan dat ze verwachten in de toekomst moeite te hebben met het betalen van de energiekosten. Voor deze groep dreigt in toenemende mate energiearmoede.
Bij mensen met een inkomen tot € 2000,- geeft 44% aan in de toekomst moeite te zullen hebben met het betalen van de energiekosten. Van deze groep zegt slechts een kleine 20% dat ze geen moeite verwachten om de rekening in de toekomst te kunnen blijven betalen. In de laagste inkomenscategorie zijn er dus meer dan twee keer zoveel mensen die verwachten in de knel te komen dan mensen die dit niet verwachten. Met name ten aanzien van de betaalbaarheid van de energietransitie voor de laagste inkomensgroepen liggen er de nodige uitdagingen.
Onderzoeksverantwoording
Sociaal Planbureau Groningen stelde via het Groninger Panel aan inwoners van 18 jaar en ouder enkele vragen over milieu, duurzaamheid en de energietransitie. Tussen 6 en 23 december 2019 vulden 4.049 inwoners een digitale vragenlijst in.
