Ervaren invloed op eigen leefomgeving

Volgens Groningers zijn gemeenten nog niet klaar om meer aan burgers over te laten

n een eerste publicatie is beschreven hoe betrokken en verantwoordelijk Groningers (willen) zijn bij en voor hun eigen leefomgeving. We hebben de panelleden ook de vraag voorgelegd of hun gemeente klaar is om de inrichting van dorp of wijk aan de inwoners zelf over te laten. Uit de meest recente uitvraag blijkt dat een kleine groep (6%) vindt dat hun gemeente hier klaar voor is. Vier op de tien Groningers (40%) vindt dat niet het geval. Meer dan de helft (53%) zegt het niet te weten (zie Figuur 1). Het maakt hierbij niet uit of Groningers buiten of binnen het aardbevingsgebied wonen. De aardbevingen en onrust die dat met zich meebrengt worden wel genoemd als belemmerende factoren waardoor gemeenten de regie (nog) niet bij inwoners leggen. Maar ook door de herindeling van Groninger gemeenten (en de voorbereidingen hierop) verwachten de panelleden dat de gemeenten minder tijd en ruimte hebben om meer aan inwoners over te laten (zie Figuur 2).

Figuur 1. Is uw gemeente klaar om de inrichting van uw dorp of wijk aan de inwoners zelf over te laten?

Bron: Groninger Panel, november 2018

Groningers die actief meedenken en meepraten over plannen in hun dorp of wijk én Groningers die vinden dat zij onvoldoende invloed uit kunnen oefenen op hoe hun dorp of wijk eruit ziet, zeggen vaker dat de gemeente er niet klaar voor is om meer aan inwoners over te laten.

Binnen de groep Groningers die wél meedenkt en meepraat vindt 46% dat de gemeente er niet klaar voor is. Dit kan terug te voeren zijn naar eerdere negatieve ervaringen met de gemeente. Maar we zien ook dat de verwachtingen onder deze groep groter zijn, want men geeft vaker aan mee te willen beslissen. Binnen de groep die niet meedenkt is gaat het om 35%.

Onder Groningers die vinden dat zij onvoldoende invloed kunnen uitoefenen op de inrichting van hun dorp of wijk vindt 59% dat de gemeente er niet klaar voor is om meer aan inwoners zelf over te laten. Onder Groningers die hierover tevreden zijn is dit aandeel veel lager, namelijk 31%.

Figuur 2. Is uw gemeente klaar om de inrichting van uw dorp of wijk aan de inwoners zelf over te laten? Waar merkt u dat aan?

Groningers hebben naar eigen zeggen beperkte invloed op inrichting eigen woonomgeving

We hebben in een eerste publicatie kunnen lezen dat ruim twee derde van alle gevraagde Groningers het (zeer) belangrijk vindt om inspraak en zeggenschap te hebben bij plannen voor hun dorp of wijk. Op de vraag of ze voldoende invloed uit kunnen oefenen op hun leefomgeving, antwoordt 16% hierover positief. Vier op de tien Groningers (41%) vinden dat zij onvoldoende invloed uit kunnen oefenen. Een bijna een even grote groep (43%) heeft daar geen mening over.
Uit Figuur 3 blijkt ook dat Groningers in 2017 hierover positiever waren. Significant meer Groningers (23%) gaven toen aan voldoende invloed te kunnen uitoefenen. De paneluitkomsten leveren de volgende inzichten op.

Een verklaring is te vinden in het feit dat Groninger panelleden die actief meedenken en praten over plannen in hun dorp of buurt grotere verwachtingen en wensen hebben als het gaat om de rol die zijzelf hierbij willen vervullen. Méér meedenken en mee beslissen in plaats van alleen geïnformeerd worden. De praktijk laat echter zien dat de nadruk nog vaak ligt op ‘het informeren’.

Groningers die actief meedenken en meepraten over plannen voor hun dorp of wijk vinden vaker dat zij onvoldoende invloed kunnen uitoefenen (44%). Onder de groep die zich niet mengt in de planvorming rond dorp of buurt is die ontevredenheid kleiner (39%). We zagen eerder dat het aandeel actief meedenkende Groningers is toegenomen van 31% in 2017 naar 40% in 2018. De vraag is wat oorzaak en wat gevolg is. De vraag is nu of deze Groningers in 2018 negatiever waren over de invloed die zij uit kunnen oefenen vanuit hun recente betrokkenheid bij planvorming? Of zijn zij juist gaan meedoen om meer zeggenschap te krijgen in de planvorming voor hun dorp of wijk?

Inwoners binnen het aardbevingsgebied zijn overigens even tevreden over de invloed die zij kunnen uitoefenen op hoe hun dorp of wijk eruit ziet als inwoners van daarbuiten. Groningers die lid zijn van een politieke partij zijn hierover iets positiever gestemd. Een kwart van hen vindt dat zij voldoende invloed kunnen uitoefenen en dat is meer dan gemiddeld (16%).

Figuur 3 Kunt u voldoende invloed uitoefenen op hoe uw dorp/wijk er uitziet?
(N= 2.566 (2017), N= 2364 (2018))

Vertrouwen in buurtgenoten, veel minder in de gemeentelijke politiek

Hoeveel vertrouwen hebben panelleden in dorpsbelangen/wijkraad en de gemeente(raad)? We legden een aantal uitspraken voor. Algemeen geldt dat ongeveer een op de drie Groninger panelleden het moeilijk vindt om stelling te nemen, zij antwoorden neutraal.

Een vijfde (18%) heeft (helemaal) geen vertrouwen in de gemeente, 19% spreekt uit (helemaal) geen vertrouwen in de gemeenteraad te hebben en 8% heeft geen vertrouwen in dorpsbelangen/wijkraad. Bijna een derde is ervan overtuigd geen enkele invloed te hebben op de gemeentelijke politiek.

Het is de vraag of inwoners die actief betrokken zijn bij planvorming in hun woonomgeving , meer of minder vertrouwen in hun gemeente(raad) hebben, dan inwoners die passief betrokken zijn. Opvallend is dat actief betrokken inwoners vaker aangeven geen vertrouwen te hebben in hun gemeente en gemeenteraad. Misschien is dat juist voor hen de reden om zich zelf actief voor hun dorp of wijk in te zetten.

Draagvlak voor plannen vergroten door: inwoners vroegtijdig betrekken, zorgvuldig en persoonlijk informeren, bouw aan vertrouwen, van onderop

Gemeenten vinden het belangrijk dat plannen over de inrichting van hun dorp of wijk of wijk gedragen worden door alle inwoners. Vanuit het panel volgen hiertoe de onderstaande tips aan de hand van een aantal verduidelijkende citaten:

Zorgvuldig informeren

• “Inwoners/betrokkenen in vroeg stadium activeren en actief informeren. Samen alternatieven bespreken en tot advies komen. Bij belangrijke zaken adviserend referendum voor betrokkenen organiseren, waarbij uitkomst zeer zwaar moet wegen.”
• “Zorg dat een ieder tijdig en correct wordt geïnformeerd en vooral juist wordt ingelicht. Maak er tijd voor, zorg voor een goed overleg met duidelijkheid en transparantie. En mocht de draagvlak er nou niet zijn bij de wijkbewoners, gun dan een luisterend oor van wat er nu bij de mensen speelt en welke goede ideeën zij hebben.”

Vroegtijdig betrekken

• “Wij hebben de wijkraad. Zij vertegenwoordigen de bewoners van onze buurt bij de gemeente. De wijkraad is een erg toegankelijke club mensen. Zij hebben goede contacten bij de gemeente. Deze manier werkt perfect!”
• “Voorlichting en betrokkenheid per wijk of buurt en niet zoals nu vaak gebeurt in heel grote (gemeentelijke) bijeenkomsten waar het vaak éénrichtingsverkeer is en van participatie geen sprake is.”
• “Inwoners actief laten meedenken, ideeën laten aandragen. En ze het gevoel geven dat er naar ze geluisterd wordt en duidelijk communiceren waarom sommige plannen wel en andere niet haalbaar zijn.”
• “Door mensen er beter bij te betrekken en ze in de ontwikkelingsfase mee te nemen, i.p.v. ze alleen te informeren als bijna alles in kannen en kruiken is.”

Directe benadering van inwoners

• “Duidelijke communicatie wat er speelt en vroegtijdig de bewoners er bij betrekken.”
• “Veel aandacht besteden aan communicatie, hierbij kiezen voor een directe benadering van burgers, niet alleen een stukje in de krant maar bijvoorbeeld een brief die op naam gesteld is waarbij burgers persoonlijk worden uitgenodigd om mee te denken. Daarbij moet de gemeente ook laten zien dat de inspraak werkt.”

Van onderop

• “Bij plannen inventariseren in de wijk, enquête of iets dergelijks met meerdere voorstellen. Daaruit putten en gaan opbouwen.”
• “Door niet zelf met een initiatief te komen maar in overleg met inwoners hen te laten bepalen wat urgent is en wat niet.”
• “Voorlichting geven in verschillende vormen. Meepraten, ideeën uitwisselen, bewoners warm krijgen voor plannen. Wanneer je weet dat je wordt gehoord, ga je je sneller inzetten. En wanneer je als buurt zelf iets hebt mogen besluiten van idee tot uitvoering ben je meer betrokken en het er mee eens.”

Bouwen aan verantwoordelijkheid en vertrouwen

• “Zorgen dat mensen zich verantwoordelijk voelen voor hun buurt/wijk. Maar er is niet veel vertrouwen in de overheid (zowel bestuurders als ambtenaren), dus dat is een hele klus. Maar met overleggen en voorlichting geven zullen de partijen nader tot elkaar komen en vertrouwen krijgen in de besluiten.”

Bronnen

Bleijenberg, C. (2018). De ‘unusual suspects’: hoe bereik en betrek je ze?, Overheid in contact

Driessen, M., Kanne, P. (2018). Versterking Lokale Democratie. I&O, Amsterdam

CMO STAMM (2017). Burgerinitiatieven zorg & ondersteuning in de provincie Groningen. CMO STAMM, Groningen

Postmes, T. (2018). Gevolgen van bodembeweging voor Groningers Ervaren veiligheid, gezondheid en toekomstperspectief 2016-2017. Gronings Perspectief, Groningen.

Steenbekkers, A., Vermeij, L. en Houwelingen, van P. (2017). Dorpsleven tussen stad en platteland. SCP, Den Haag

Vermeij, L. (2015). Dichtbij huis, lokale binding en inzet van dorpsbewoners. SCP, Den Haag

VNG (2017). Handreiking voor gemeenteraden. Rol gemeenteraad bij afwijkingen van het Omgevingsplan. VNG, Den Haag