Ervaren betrokkenheid bij de leefomgeving
Niet iedereen praat mee of is actief in zijn eigen buurt. Gemeenten bieden steeds meer ruimte aan bewoners om met eigen ideeën en initiatieven te komen om hun woonomgeving te verbeteren, maar ‘breken zich ook het hoofd over de vraag hoe ze meer én/of andere bewoners kunnen betrekken bij de zaken die spelen in hun wijk of buurt’ (Bleijenberg, 2018). In november 2018 hebben we het Groninger panel over dit onderwerp bevraagd. In hoeverre voelen Groningers zich betrokken bij de inrichting van hun directe woonomgeving en bij de gemeente? Spelen gemeenten voldoende in op de vragen en behoeften van inwoners? Willen Groningers (in de toekomst) direct invloed uitoefenen op beslissingen in hun dorp of wijk
Deze publicatie gaat over de mate waarin Groningers zich betrokken voelen en betrokken (willen) worden bij planvorming over hun dorp of wijk.
We hebben twee publicaties geschreven over de resultaten. Een tweede publicatie gaat over de invloed die Groningers denken te kunnen uitoefenen op de inrichting van hun woonomgeving, het vertrouwen dat zij hebben in de politiek en het vergroten van draagvlak voor plannen van de gemeente.
In totaal hebben 2.364 respondenten de vragenlijst ingevuld (respons: 70%).
Groningers voelen zich niet uitgesproken betrokken bij inrichting eigen dorp of buurt en vinden meepraten hierover wél belangrijk
In hoeverre voelen Groningers zich betrokken bij de inrichting van hun dorp of wijk? We hebben aan de leden van het Groninger panel gevraagd om hun oordeel hierover in een cijfer uit te drukken (1= niet betrokken, 10= zeer betrokken). Zij beoordelen dit gemiddeld met een 5,4. Hieruit blijkt dat Groningers zich niet voldoende betrokken voelen bij de inrichting van hun dorp of wijk. Onder de jongvolwassenen tussen de 18 en 35 jaar is de ervaren betrokkenheid het laagst (4,1). Groningers die woonachtig zijn in het aardbevingsgebied voelen zich meer betrokken dan Groningers van buiten dat gebied.
Het is overigens niet zo dat Groningers onverschillig staan ten aanzien van hun dorp of buurt. Zij voelen zich er blijkbaar onvoldoende ‘bij gehaald’. Ruim twee derde van de gevraagde Groningers (68%) geeft namelijk aan het (zeer) belangrijk te vinden om mee te kunnen praten over plannen met betrekking tot de inrichting van hun dorp of wijk een hogere mate van inspraak en zeggenschap. Slechts 6% vindt het (helemaal) niet belangrijk om mee te praten. 27% heeft hierover geen uitgesproken mening.
Aandeel Groningers dat betrokken wil worden bij plannen in dorp of wijk is toegenomen
De manier waarop de meeste panelleden betrokken willen worden is door informatie te ontvangen over plannen voor hun dorp of wijk en daarbij in de planvorming mee te kunnen meedenken (54%). Een kwart van de panelleden neemt genoegen met alleen informatie. Eén op de vijf Groningers is bereid om meer verantwoordelijkheid te nemen: 11% wil naast meedenken ook zelf besluiten nemen en 8% wil graag meebeslissen over de besteding van gemeentelijke gelden. Bijna iedere Groninger wil in meer of mindere mate betrokken worden bij plannen voor hun dorp of wijk of dorp. Dit aandeel nam toe van 88% in 2017 tot 99% in 2018.
Ongeacht leeftijd, opleiding, inkomen of woongebied geven de meeste gevraagde Groningers de voorkeur aan ‘geïnformeerd worden én meedenken’. Wel komt de behoefte om alleen geïnformeerd te worden onder jongvolwassenen en 75-plussers, lager opgeleiden en panelleden met een lager inkomen relatief vaker voor. Zij hebben minder behoefte aan het (financieel) mee beslissen.
Het blijkt ook dat er geen verschil is tussen Groningers uit het aardbevingsgebied en elders in de provincie over hoe zij betrokken willen worden bij plannen voor hun directe leefomgeving.
Meer Groningers denken en praten actief mee over plannen voor hun directe woonomgeving
Om te achterhalen welk deel van de Groningers ook daadwerkelijk actief meedenkt of meepraat over plannen voor hun directe woonomgeving, hebben we het panel deze vraag voorgelegd. 40% zegt dit wel eens te doen, 60% niet. Daarmee is het aandeel Groningers dat actief meedenkt of meepraat toegenomen van 31% in 2017 naar 40% in 2018. Actief meedenken en praten komt het minst voor onder jongvolwassenen, lager opgeleiden, lagere inkomensgroepen en panelleden die buiten het aardbevingsgebied wonen.
De plannen waarover actief wordt meegedacht of -gepraat gaan onder andere over twee actuele ontwikkelingen in Groningen: herstel aardbevingsschade/versterkingsopgave en de herindeling van gemeenten. Maar daarnaast denkt men ook mee bij plannen zoals: dorpsvisies, coöperaties, dorpshuizen, verkeersveiligheid of parkeerplekken.
Dit gebeurt ofwel in georganiseerd verband (dorpsbelangen, commissies) of vanuit deelname aan bijeenkomsten rondom specifieke thema’s.
Het is vooral meedenken en –praten en nog minder meebeslissen
Van de panelleden die actief meedenken of –praten, geeft een grote groep (44%) zijn/haar mening wel eens over plannen, maar daar blijft het dan bij. Een kwart denkt wel eens actief mee in een bepaalde setting, zonder daadwerkelijk mee te beslissen. Bijna één op de tien (9%) voert samen met andere inwoners zelf projecten uit en 4% beslist samen met buurtbewoners en de gemeente over plannen in hun dorp of wijk. Dit zijn ook degenen die niet alleen mee willen denken, maar ook meebeslissen.
De motivatie voor Groningers om mee te denken en te praten over plannen in hun dorp of wijk is vooral om de kwaliteit van het dorp te verbeteren (62%), het dorp socialer te maken (23%) en/of een voorziening in dorp of wijk te behouden (22%). Panelleden zetten zich ook voor initiatieven in hun dorp of wijk (16%) in omdat ze iets willen doen voor anderen. Daarnaast spelen persoonlijke belangen een rol om actief betrokken te zijn, zoals het opdoen van nieuwe contacten (11%) of iets nieuws willen leren (8%). Eerder onderzoek van Sociaal Planbureau Groningen (2017) toonde aan dat Groningers die zich inzetten voor zorginitiatieven dit met name doen naar aanleiding van negatief ervaren maatschappelijke ontwikkelingen en overheidsmaatregelen.
ok de Groningse gaswinningsproblematiek is aanleiding voor inwoners om zich in te zetten voor de woonomgeving. Eerder vond Sociaal Planbureau al dat Groningers met zware woningschade vaker actief betrokken zijn bij de woonomgeving dan Groningers zonder woningschade (44% tegenover 26%) (SPG, 2019. Uit eerder onderzoek blijkt dat de gaswinningsproblematiek aan de ene kant de (buurt)betrokkenheid kan verhogen (elkaar bij willen staan), maar het kan in potentie ook een bedreiging vormen voor mensen met schade. In maar ook kan zorgen dat inwoners tegenover elkaar komen te staan bij de afhandeling van schades en in de versterkingsopgave (Postmes, 2018).
Ook ander onderzoek van Elshof en Bailey (2015) bevestigt het beeld dat achteruitgang van woonomgeving als gevolg van krimp tot actiebereidheid kan leiden. Zo kan de achteruitgang van leefbaarheid er toe leiden dat mensen zich juist gaan inzetten voor hun buurt, zoals bijvoorbeeld bij het sluiten van voorzieningen. Vrijwilligers blijken vooral bereid te zijn zich tijdelijk in te zetten voor plannen met een duidelijke kop en staart, maar als er sprake is van blijvende directe (professionele) belangen of een verdienmodel kunnen initiatieven ook op langere termijn stand houden (Ubels et al., 2019).
Bronnen
Bleijenberg, C. (2018). De ‘unusual suspects’: hoe bereik en betrek je ze? Overheid in contact.
Driessen, M., Kanne, P. (2018). Versterking Lokale Democratie. I&O, Amsterdam.
CMO STAMM (2017). Burgerinitiatieven zorg & ondersteuning in de provincie Groningen. CMO STAMM, Groningen.
Elshof, H., & Bailey, A. (2015). The role of responses to experiences of rural population decline in the social capital of families. Journal of Rural and Community Development, 10(1).
Postmes, T. (2018). Gevolgen van bodembeweging voor Groningers Ervaren veiligheid, gezondheid en toekomstperspectief 2016-2017. Gronings Perspectief, Groningen.
Sociaal Planbureau Groningen (2019). Gedownload op 21 januari 2020: https://sociaalplanbureaugroningen.nl/leefbaarheid/ervaren-leefbaarheid/inzetten-leefbaarheid/
Steenbekkers, A., Vermeij, L. en Houwelingen, van P. (2017). Dorpsleven tussen stad en platteland. SCP, Den Haag.
Ubels, H., Bock. B.B. en Haartsen, T. (2019). The Dynamics of Self‐Governance Capacity: The Dutch Rural Civic Initiative ‘Project Ulrum 2034’. Sociologia Ruralis, 49 (4), 763-788.
Vermeij, L. (2015). Dichtbij huis, Lokale binding en inzet van dorpsbewoners. SCP, Den Haag.
VNG (2017). Handreiking voor gemeenteraden Rol gemeenteraad bij afwijkingen van het Omgevingsplan. VNG, Den Haag.
