Wonen

In het kort

• In Groningen is de tevredenheid met de woning relatief hoog; 85% van de inwoners geeft aan tevreden te zijn met de huidige woning. Dit percentage ligt echter door de jaren heen lager dan in veel andere provincies.
• De woontevredenheid in het algemeen vertoont een positieve trend: over woningkenmerken zoals waardeontwikkeling en energiezuinigheid zijn Groningers de afgelopen jaren aanzienlijk tevredener geworden.
• Groningers zijn over het algemeen tevreden over het groen in hun omgeving, maar minder over het onderhoud van voorzieningen zoals fiets- en wandelpaden.
• De bereikbaarheid van voorzieningen varieert tussen gebieden, maar ook tussen groepen mensen; in landelijke gebieden kan de afstand tot voorzieningen zoals supermarkten en huisartsen een uitdaging vormen voor mensen zonder auto.
• De woningmarkt in Groningen staat onder druk. Stijgende huizenprijzen en lange wachttijden in de sociale huursector maken het moeilijk om geschikte huisvesting te vinden. Vooral de behoefte aan seniorenwoningen en eenpersoonswoningen neemt toe door de snelle vergrijzing.

Tevredenheid met woning stabiel

Groningers zijn tevreden met hun woning. Volgens de regionale Monitor Brede Welvaart van het CBS is 85% van de Groningers in 2021 tevreden met de huidige woning. Het Groninger Panel waardeert in 2024 de huidige woning of woonruimte gemiddeld met een  8,1. Dat is hoger dan in 2022, toen dat nog een 8 was.

Er zijn grote verschillen in de tevredenheid: zo zijn 18- tot 35-jarigen een stuk minder tevreden. Zij geven gemiddeld een 7,2. Het verschil in tevredenheid tussen jongvolwassenen en oudere leeftijdsgroepen wordt met de jaren groter. Ook zijn mensen met een lager inkomen over het algemeen minder tevreden over hun woning.

De verschillen tussen Groningse gemeenten zijn relatief groot: de tevredenheid varieert van 7,8 in Eemsdelta tot 8,4 in Westerkwartier. Delen van de provincie Groningen hadden te maken met aardbevingsschade als gevolg van de gaswinning. Dit kan onder andere invloed hebben op de woontevredenheid. Hoewel 85% van de Groningers tevreden is met hun woning, blijkt uit verschillende onderzoeken dat bewoners in het aardbevingsgebied meer onzekerheid en stress ervaren door schade aan hun huizen. Mensen in aardbevingsgebieden rapporteren slechtere gezondheid, meer negatieve emoties, voelen zich minder veilig en hebben minder vertrouwen in instanties (Kanis et al., 2024).

Stijgende tevredenheid kenmerken van de woning

Over een aantal kenmerken zijn Groningers de afgelopen jaren aanzienlijk tevredener geworden. We lichten vier kenmerken nader toe:

1. Betaalbaarheid: 81% van de Groningers is in 2024 (zeer) tevreden over de betaalbaarheid van de woning. Dat is hoger dan eerdere jaren, in 2020 en 2022 gaf respectievelijk 74% en 72% aan (zeer) tevreden te zijn. Een aanzienlijk groter aantal Groningers is tevreden.
2. Waardeontwikkeling: 84% van de Groningers met een eigen woning in 2024 is tevreden over de waardeontwikkeling. Dit is een enorme stijging sinds 2018, toen iets minder dan de helft tevreden was.
3. Energiezuinigheid: Groningers zijn tevreden geworden over de energiezuinigheid van de woning. Twee op de drie inwoners (67%) geeft aan zeer tevreden te zijn. Dat is aanzienlijk meer dan in eerdere jaren; tussen 2018 en 2022 was bijvoorbeeld ongeveer de helft van de Groningers tevreden.
4. De mogelijkheid tot langer zelfstandig thuis wonen: Tot slot geeft 79% van de Groninger panelleden in 2024 aan tevreden te zijn met de mogelijkheden om in de woning langer zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen. Dit aandeel steeg in de afgelopen zes jaar gestaag.

Tevredenheid over woonomgeving neemt lichtelijk af

Inwoners van Groningen zijn over het algemeen heel tevreden met hun woonomgeving, al zien we een daling in tevredenheid in de afgelopen jaren: 82,7% van de Groningers is in 2021 tevreden met hun woonomgeving, terwijl dit in 2018 nog 84% was.

Uit onderzoek van het Groningen Panel blijkt dat in 2024 Groningers vooral erg tevreden zijn met het groen in de leefomgeving, bijna 4 van de 5 Groningers is daar (helemaal) tevreden over.

Over het onderhoud van fiets- en wandelpaden is slechts 54% (helemaal) tevreden. Dit is een erg belangrijk onderdeel. Slecht onderhoud van fiets- en wandelpaden kan er namelijk voor zorgen dat mensen minder vaak voor een actieve vorm van transport; fietsen of lopen, kiezen. Daarmee kan het niet alleen negatief zijn voor de tevredenheid met de woonomgeving, maar ook voor de gezondheid en het milieu.

Over het onderhoud van plantsoenen en perken zijn Groningers het minst tevreden van de aspecten, slechts 42% is (helemaal) tevreden. Parken en plantsoenen kunnen zorgen voor een groene aantrekkelijk omgeving, maar kunnen ook dienen als plekken voor ontmoeting, ontspanning en beweging.

Afstanden tot voorzieningen groter dan gemiddeld

De afstand tot voorzieningen en hoe makkelijk mensen zich kunnen verplaatsen (hun mobiliteit), bepalen samen hoe bereikbaar deze zijn. In Groningen zijn de afstanden naar voorzieningen vaak groter dan in andere delen van Nederland. Dit komt door het landelijke karakter van de provincie. Voor veel voorzieningen moeten mensen naar een ander dorp of een stad reizen. Toch beoordeelt het Groninger Panel de bereikbaarheid van voor hen belangrijke voorzieningen gemiddeld met een 7,8.

We zien hier echter grote verschillen tussen mensen. Bijna 10% van de mensen geeft een 10, wat betekent dat zij helemaal geen problemen ervaren. Tegelijkertijd geeft ook ongeveer 16% een 6 of lager. Er is dus een aanzienlijke groep Groningers die moeite ervaart om te komen op de plekken die voor hen belangrijk zijn. Vooral mensen die afhankelijk zijn van andere vervoersmiddelen, zoals de fiets of het openbaar vervoer, zullen een lagere bereikbaarheid ervaren. Daarom is het des te opvallender dat 16% van de mensen die met de trein of bus reizen af en toe of vaak moeite ervaart met het bereiken van een halte of station. Openbaar vervoer kan een belangrijke voorziening zijn die mensen toegang geeft tot kansen zoals werk, opleiding en recreatie. Deze verschillen in bereikbaarheid dragen bij aan kansenongelijkheid.

Woningvoorraad neemt toe

In Groningen staan in 2024 292.812 woningen. Het aantal woningen groeide sinds 2019 met 4,7%, bijna gelijk aan het landelijk gemiddelde (5%). De groei is niet evenredig verdeeld over de gemeenten. In de afgelopen vijf jaar vond de grootste groei plaats in de gemeenten Groningen (8,3%) en Oldambt (4,3%). De overige gemeenten zagen een veel lagere ontwikkeling in het aantal woningen. Alleen in de gemeente Stadskanaal daalde het aantal woningen in deze periode licht (0,6% oftewel 84 woningen).

De provincie Groningen kent een kleiner aandeel koopwoningen dan gemiddeld in Nederland (54% tegen 57% in 2023), wat met name veroorzaakt wordt door het hoge aandeel studentenwoningen in de stad Groningen. De rest van de gemeenten hebben namelijk een percentage koopwoningen dat varieert van gelijk aan het Nederlands gemiddelde tot ruim erboven. In Westerkwartier is zelfs bijna driekwart (73%) van de woningen een koopwoning.

Een hoog aandeel koophuizen kan de doorstroom op de woningmarkt beperken, omdat verhuizen over het algemeen voor kopers grotere kosten meebrengt dan voor huurders. Doorstroom is vanwege de veranderende bevolkingssamenstelling (zie Bevolking) erg belangrijk. Het aandeel huurwoningen van woningcorporaties is in de provincie Groningen gelijk aan Nederland (29%), en het aandeel sociale huurwoningen in Nederland daalde de afgelopen jaren (SER, 2022). Voor huishoudens met een laag inkomen kan dit voor problemen zorgen. Als er niet voldoende sociale huurwoningen beschikbaar zijn is het moeilijker om betaalbare huisvesting te vinden.

WOZ-waarde stijgt

Het bezitten van een koopwoning is in Groningen minder duur dan gemiddeld in Nederland. De WOZ-waarde in Groningen (€ 279.000) ligt in 2024 gemiddeld aanzienlijk lager dan in Nederland (€ 379.000). Na een daling van de WOZ-waarde in de periode 2013-2016 stijgt deze sindsdien weer.

Er zijn grote verschillen binnen de provincie Groningen. De gemiddelde WOZ-waarde ligt in de gemeenten Westerkwartier en Groningen het hoogst (€ 301.000), en het laagst in Pekela (€ 203.000). De stijging in WOZ-waarde was voor de provincie Groningen in de afgelopen 10 jaar ongeveer vergelijkbaar met Nederland. De stijging was het grootst in Oldambt: daar verdubbelde de gemiddelde WOZ-waarde bijna. In de gemeenten met de hoogste WOZ-waardes was de stijging het kleinst. In de gemeenten Groningen en Westerkwartier zijn woningen gemiddeld anderhalf keer zoveel waard geworden. De verschillen worden dus kleiner: waar eerder in sommige gemeenten nog relatief veel betaalbare huizen te vinden waren, zijn prijzen nu vrijwel overal gestegen.

Huurprijzen en woningtekort nemen toe

De huurprijzen in de provincie Groningen liggen over het algemeen lager dan in meer stedelijke provincies, maar ze vertonen een opwaartse trend. Dit komt deels door de schaarste op de woningmarkt en de stijgende vraag naar zowel sociale huurwoningen als huurwoningen in het middensegment (boven de sociale huurgrens).De gemiddelde huurprijs in de provincie Groningen ligt rond de € 15 per m² voor middenhuurwoningen, met als uitschieter de gemeente Groningen (€ 21,3 per m²). In landelijke gemeenten zoals Westerwolde en Het Hogeland zijn de huurprijzen lager, met gemiddelde huurprijzen van respectievelijk € 11,90 en € 12,30 per m².

Huurders in de sociale sector betalen een gemiddelde huur van € 575 per maand. De vraag naar sociale huur blijft echter hoog, waardoor de wachttijden oplopen. De provincie Groningen kampt dus met een tekort aan betaalbare huurwoningen in zowel de sociale als middenhuurwoningen. Dit is vooral een probleem voor starters, jongeren en huishoudens met een laag inkomen.

Beschikbaarheid passende woningen is een aandachtspunt

Groningen kent een structureel woningtekort. Er is naar schatting een tekort van 10.000 woningen. Naast dat er in het algemeen een tekort is aan woningen, sluit de woningvoorraad ook niet volledig aan op de veranderende woningvraag. Dit hangt sterk samen met demografische trends, zoals de vergrijzing en de afname van de gemiddelde huishoudgrootte (zie Bevolking). In Groningen, waar sprake is van een relatief oudere bevolking, speelt dit probleem sterker dan elders. Naar verwachting zijn er in 2040 zo’n 18.500 extra ouderenwoningen nodig in de provincie Groningen (Stec Groep, 2024).

Bij het ontwikkelen van ouderenwoningen zijn niet alleen de kenmerken van de woningen zelf (bijvoorbeeld dat deze gelijkvloers moet zijn) van belang. De woonomgeving speelt ook een cruciale rol. Een korte afstand tot dagelijkse voorzieningen, zoals huisarts en supermarkt, kan ouderen helpen langer zelfredzaam te blijven. Dit verbetert de kwaliteit van leven en verlicht tegelijkertijd de druk op zorgvoorzieningen.

Ongelijkheid in het thema Wonen

Er bestaat structurele ongelijkheid binnen het thema Wonen. Ongelijkheid speelt een rol in vrijwel alle aspecten van wonen. Vier specifieke manieren die hier worden uitgelicht:

1. De toegankelijkheid van de woningmarkt: De toegankelijkheid van de woningmarkt staat onder druk; dit geldt voor de markt voor koophuizen, de vrijesectorhuur en de sociale huur. Voor starters en mensen met een lager inkomen wordt het steeds moeilijker om een betaalbare koopwoning te vinden. Wachttijden voor sociale huurwoningen lopen op, terwijl dit voor veel huishoudens de enige betaalbare optie is. Het tekort aan en de hoge prijzen van middenhuurwoningen creëert bovendien een gat tussen de sociale sector en de koopmarkt, wat met name problematisch is voor middeninkomens.
2. De gevolgen voor specifieke groepen: Met name jongeren kampen met hoge kosten en beperkte toegang tot zowel de koop- als huursector. De energiezuinigheid en betaalbaarheid van woningen wegen zwaar in hun woontevredenheid, waar ze vaak minder tevreden over zijn dan andere groepen. Huurders worden daardoor soms gedwongen te kiezen tussen hoge huurprijzen of verhuizen naar minder gewenste locaties. Naast directe gevolgen op hun tevredenheid over de leefomgeving kan dit ook gevolgen hebben op andere dimensies van brede welvaart, doordat ze bijvoorbeeld verder weg wonen van familie of verder moeten reizen naar werk of studie.
3. Mobiliteitsarmoede en bereikbaarheid: Mensen die afhankelijk zijn van andere vervoersmiddelen dan de auto in landelijke gebieden ondervinden grotere problemen met bereikbaarheid. Dit fenomeen, ook wel mobiliteitsarmoede genoemd, belemmert de toegang tot basisvoorzieningen zoals supermarkten en kan kansenongelijkheid veroorzaken. In landelijke gebieden zijn voorzieningen vaak verder weg en minder bereikbaar met openbaar vervoer. Daardoor bestaat er een grotere ongelijkheid in bereikbaarheid in deze gebieden. Meer mensen worden min of meer gedwongen een auto te hebben, wat negatieve gevolgen kan hebben op bijvoorbeeld de eigen financiële situatie, het milieu en de veiligheid.
4. De gaswinningsthematiek in de provincie: Hoewel het over het algemeen goed gaat met de woningmarkt, hebben de door gaswinning veroorzaakte aardbevingen een blijvend effect op de woningmarkt in delen van Groningen. Verkoopprijzen en WOZ-waarden blijven lager dan die van vergelijkbare huizen in vergelijkbare gebieden en huizen staan over het algemeen langer te koop.

Meer informatie en inzichten

Meer weten over het thema wonen in de provincie Groningen? Bekijk of download de Monitor Brede Welvaart Groningen 2024 (PDF) voor meer informatie en inzichten, zoals bijvoorbeeld de uitdagingen met betrekking tot het versterken van de brede welvaart in Groningen.

Verantwoording indicatoren

De regionale Monitor Brede Welvaart van Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) kijkt bij het thema Wonen naar vijf indicatoren, namelijk:

1. Tevredenheid met de woonomgeving;
2. Tevredenheid met de woning;
3. Gemiddelde afstand tot een sportterrein;
4. Een basisschool;
5. Cafés.

We vullen deze indicatoren aan met:

• Gegevens over de Groningse woningmarkt (WOZ-waarden en woningvoorraad);
• De gemiddelde afstand tot andere voorzieningen;
• De ervaren bereikbaarheid van voorzieningen.

Aanvullende inzichten worden met name geboden vanuit onderzoek onder het Groninger Panel.