Afstand tot voorzieningen

Afstand tot voorzieningen

In de provincie Groningen is de afstand tot diverse voorzieningen vaak groter dan in de rest van Nederland. Dit hoeft geen ernstige gevolgen te hebben voor de leefbaarheid; verschillende onderzoeken tonen aan dat mensen in dorpen zonder voorzieningen vaak erg tevreden zijn met het wonen in hun dorp. Wel is de bereikbaarheid van voorzieningen in andere dorpen dan van belang. De grotere afstand tot voorzieningen in de provincie Groningen hangt samen met met het landelijke karakter van veel gemeenten.

In het kort

  • De gemiddelde afstand tot diverse voorzieningen is in Groningse gemeenten groter dan het landelijk gemiddelde.
  • Meer stedelijke gemeenten liggen over het algemeen dichter bij voorzieningen dan meer landelijke gemeenten.
  • Over het algemeen is de gemiddelde afstand tot voorzieningen die gerelateerd zijn aan eerste levensbehoeften, zoals een supermarkt, minder groot dan de gemiddelde afstand tot andere voorzieningen, zoals een zwembad of bioscoop.

Afstand tot voorzieningen op gemeenteniveau

Er zijn wat betreft afstanden tot voorzieningen duidelijke verschillen te zien tussen Groningse gemeenten onderling. Over het algemeen geldt dat in meer stedelijke gemeenten de afstand tot diverse voorzieningen minder groot is dan in niet-stedelijke gemeenten. In de figuur hieronder is voor de diverse voorzieningen de gemiddelde afstand in kilometers te zien. Tevens is het Gronings en Nederlands gemiddelde opgenomen.

Gerelateerd

De voorzieningen die relatief het best bereikbaar zijn vanuit alle Groningse gemeenten, zijn de oprit van een hoofdverkeersweg, de huisartsenpraktijk, het restaurant en de supermarkt. De bioscoop, het ziekenhuis en het zwembad zijn voorzieningen die vanuit de meeste gemeenten minder goed bereikbaar zijn. Laatstgenoemde voorzieningen kennen daardoor een groot verzorgingsgebied. Het ligt enigszins voor de hand dat voorzieningen met een groot verzorgingsgebied in de provincie Groningen meer geconcentreerd zijn in stedelijke gebieden. Vooral gemeenten als De Marne en Eemsmond kennen daardoor een relatief grote afstand tot voorzieningen met een groot verzorgingsgebied.

Bovenstaande figuur toont de afstand in kilometers tot diverse voorzieningen in de provincie Groningen. De bereikbaarheid van voorzieningen kan samenhangen met deze afstand, maar hoeft dat niet noodzakelijkerwijs te doen. Sommige voorzieningen zullen eenvoudig per auto te bereiken zijn, terwijl dit vervoersmiddel voor bijvoorbeeld jongeren en ouderen minder geschikt kan zijn. Hoe goed een voorziening bereikbaar is, hangt niet alleen samen met de fysieke afstand tot deze voorziening, maar ook met het gekozen vervoersmiddel en te besteden financiële middelen.

De gemiddelde afstand tot voorzieningen op gemeenteniveau geeft een globaal beeld van deze afstanden. Binnen gemeenten kan er sprake zijn van grote diversiteit in afstanden tot voorzieningen. Daarover staat hieronder meer informatie vinden.

Afstand tot voorzieningen op wijkniveau

In bovenstaande figuur is de afstand vanaf diverse wijken tot een selectie van voorzieningen opgenomen. De afstand tot de voorziening van basisonderwijs is in alle wijken relatief laag, wat een goede spreiding van de basisscholen in Groningse wijken aangeeft. De grootste afstand tot een basisschool moet afgelegd worden in Overschild in de gemeente Slochteren (4,8 kilometer). De kleinste afstand tot een basisschool dient afgelegd te worden in stedelijke centra, zoals Groningen, Veendam en Delfzijl (respectievelijk ongeveer 0,5 kilometer, 0,8 kilometer en 0,7 kilometer). De afstand tot een huisartsenpraktijk is het grootst in Overschild in de gemeente Slochteren (7 kilometer), terwijl de gemiddelde afstand tot deze voorziening in wijken in de gemeenten Groningen, Bedum, Winsum en Eemsmond relatief klein is.

Voor voorzieningen die middelbaar onderwijs aanbieden is te zien dat havo-/vwo-scholen zich voornamelijk concentreren rondom meer stedelijke gebieden. In meer landelijke gebieden ligt deze voorziening soms meer dan 10 kilometer vanaf de betreffende wijk. De grootse afstand, ruim 16 kilometer, tot een havo-/vwo-school dient afgelegd te worden vanuit onder andere Lauwersoog in gemeente De Marne. Voor middelbare scholen die een vmbo-opleiding aanbieden is een vergelijkbaar patroon zichtbaar, hoewel deze voorziening ook in landelijke gebieden gemiddeld iets dichterbij ligt dan een havo-/vwo-school. Grote afstanden tot deze voorzieningen zijn vooral in de gemeenten Oldambt, Vlagtwedde en Bellingwedde te vinden. Drieborg in de gemeente Oldambt kent de grootste afstand tot een vmbo-school, namelijk 13,3 kilometer.

Voor 2017 is de gemiddelde afstand tot een groter aantal voorzieningen beschikbaar. De voorzieningen bespreken we in deze sectie.

  • De oprit tot een hoofdverkeersweg kan belangrijk zijn in de ontsluiting van een gebied. Verder biedt het een vergrootte bereikbaarheid van een gebied. De afstand tot deze voorziening is in de meeste wijken van de provincie Groningen relatief klein, en tevens in elke gemeente onder het Nederlands gemiddelde. De afstand is het kleinst rondom stedelijke gebieden in de provincie, en het grootst in Drieborg in de gemeente Oldambt.
  • Bibliotheken zijn relatief goed verspreid over de wijken in de provincie. De afstand tot deze voorziening is het grootst in landelijke wijken van de gemeenten Delfzijl en Oldambt, en het kleinst in het centrum van de gemeente Groningen. De afstand tot bioscopen daarentegen is vanuit de meeste wijken relatief groot. Enkel in de gemeenten Groningen, Hoogezand-Sappemeer, Stadskanaal en in de plaats Winschoten in de gemeente Oldambt is deze voorziening te vinden. De afstand is daarom vanuit wijken in gemeenten als Eemsmond, De Marne en Marum relatief groot.
  • Ditzelfde lijkt te gelden voor het zwembad, dat naast de eerder genoemde gemeenten ook in Delfzijl en Appingedam te vinden is. Het kinderdagverblijf kent relatief grote spreiding in de afstand tot deze voorziening. Kleine afstanden van ongeveer 0,3 kilometer in bepaalde wijken steken af tegen een afstand van ongeveer 10 kilometer in andere wijken. Vooral wijken in de gemeenten Vlagtwedde en Bellingwedde liggen relatief ver van deze voorziening.
  • Restaurants daarentegen hebben een relatief kleine maximale afstand, en zijn beter verdeeld over de provincie. Wijken van waaruit deze voorziening relatief ver reizen is, liggen verspreid door de gehele provincie.
  • De supermarkt wordt gerekend tot de voorzieningen die belangrijk zijn voor eerste levensbehoeften. Desondanks is de afstand tot deze voorzieningen in sommige wijken, zoals ’t Zandt in Loppersum, Sellingerbeetse in Vlagtwedde en Overschild in Slochteren vrij groot. Inwoners moeten hier meer dan 5 kilometer reizen om deze belangrijke voorziening te bereiken. Dit kan samenhangen met de bevolkingsafname in deze gebieden, terwijl in bijvoorbeeld wijken in gemeente De Marne het aantal supermarkten op nabije afstand relatief gewaarborgd blijft in vergelijking met de grote bevolkingsafname in dat gebied.
  • Treinstations zijn een tweede belangrijke voorziening voor de ontsluiting van een gebied. Het spreekt voor zich dat wijken die aan de spoortrajecten Groningen > Leeuwarden, Groningen > Delfzijl, Groningen > Leer (DE) en Groningen > Roodeschool liggen relatief lage gemiddelde afstanden tot deze voorziening kennen. Wanneer het station ook een mogelijkheid tot overstap op een andere lijn dient te bieden, is de afstand vanaf de meeste wijken in de provincie Groningen een stuk groter.
  • De laatste hier besproken voorziening betreft die van het ziekenhuis, inclusief en exclusief de buitenpolikliniek. Volgens het CBS is een buitenpolikliniek een locatie van een ziekenhuis waar opnames van minder dan 24 uur plaatsvinden, waar geen grote operaties worden uitgevoerd en waar alleen niet bedlegerige patiënten worden behandeld. Beide typen ziekenhuizen concentreren zich wederom in stedelijke gebieden, en kennen daardoor een relatief grote afstand vanaf wijken die niet in dit gebied liggen. Vanaf bijvoorbeeld Lauwersoog in De Marne is het ruim 25 kilometer reizen naar een buitenpolikliniek, terwijl het 29 kilometer reizen is naar een regulier ziekenhuis. De kleinste afstand tot een ziekenhuis dient te worden afgelegd vanaf de Oosterparkwijk in de gemeente Groningen. Hier bevindt zich UMC Groningen (UMCG).

Concluderend

Concluderend kan gesteld worden dat de meeste voorzieningen in Groningen gemiddeld verder van de inwoners zijn verwijderd dan in Nederland als geheel. Veel wijken in plattelandsgemeenten kennen relatief grotere afstanden tot voorzieningen dan wijken in meer stedelijke gemeenten. Binnen gemeenten kan diversiteit in afstanden bestaan tussen wijken, waarbij een grotere plaats in een gemeente de gemiddelde afstand tot een voorziening kan beïnvloeden. De afstand tot een voorziening hoeft in praktijk niet te betekenen dat deze voorziening goed bereikbaar is, maar is wel een goede indicatie.

Toelichting bij de cijfers

Het Centraal Bureau voor de Statistiek brengt jaarlijks een nieuwe stand van zaken met betrekking tot de gemiddelde afstand tot diverse voorzieningen uit. Niet voor elke voorziening is ieder jaar een update beschikbaar, waardoor de data voor sommige voorzieningen minder actueel is dan voor andere voorzieningen. Voor de huisartsenpost dateert de meest recente data uit 2015, terwijl data voor de voorzieningen havo/vwo, vmbo, basisonderwijs en de huisartsenpraktijk uit 2016 dateert. Voor de voorzieningen oprit hoofdverkeersweg, bibliotheek, bioscoop, kinderdagverblijf, restaurant, supermarkt, treinstation, ziekenhuis inclusief en exclusief buitenpolikliniek en zwembad is de data van 2017 beschikbaar.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek kent eigen definities (PDF, 45 pagina’s) van de door het Sociaal Planbureau Groningen gepresenteerde voorzieningen.

Delen via social media