Brede welvaart in Groningen onder druk door sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen
Geschreven op 20 februari 2024
“Brede welvaart gaat over alles wat mensen de moeite waard vinden. Het gaat niet alleen om geld en economische groei, maar ook om de kwaliteit van leven.”
Sociaal Planbureau Groningen presenteert de jaarlijkse update van de Monitor Brede Welvaart Groningen. Recente cijfers laten zien dat Groningen op sociale en economische aspecten van brede welvaart veelal onder het landelijk gemiddelde scoort. We zien daarbij een dalende trend op een aantal sociale aspecten van brede welvaart, terwijl we een positieve trend zien op de economische aspecten. Groningen volgt daarin veelal de landelijke trend, maar op een lager niveau.
Bekijk de Monitor Brede Welvaart Groningen
Sociale aspecten van brede welvaart staan in Groningen onder druk
Op de sociale aspecten van brede welvaart scoorde Groningen de afgelopen jaren vlak onder het landelijk gemiddelde. Dat is nog steeds zo, maar een aantal indicatoren is onder druk komen te staan. Zo is de eenzaamheid zowel bij jongeren als volwassenen toegenomen, doen minder mensen vrijwilligerswerk dan twee jaar geleden en ervaren steeds meer inwoners een achteruitgang van de leefbaarheid. Verder zien we een duidelijke afname in het aandeel Groningers dat vertrouwen heeft in instituties.
Het afnemende vertrouwen in instituties hangt samen met een groeiende politieke onvrede. Mensen vinden dat de overheid te traag of te weinig daadkrachtig reageert op maatschappelijke problemen [1]. Dit is vooral zichtbaar tijdens een opeenstapeling van maatschappelijke problemen en crises in het land: denk aan de toeslagenaffaire en de afhandeling van de aardbevingsproblematiek, maar ook de stikstofcrisis, woningcrisis, asielopvang en energiecrisis.
Ervaring van goede gezondheid neemt af
Van de volwassen inwoners van Groningen ervaart 69% zijn of haar gezondheid als (zeer) goed (2022). Dit is nagenoeg gelijk aan het landelijke gemiddelde (70%). Wel is, zowel landelijk als in Groningen, een stevige daling van 9 procentpunt te zien ten opzichte van 2020. Op gemeentelijk niveau valt op dat de ervaren gezondheid in de oostelijke gemeenten (met name Pekela, Veendam en Stadskanaal) achterblijft.
Achter een verminderde ervaren gezondheid liggen vaak problemen die breder zijn dan het gezondheidsdomein. De energiecrisis is hiervan een goed voorbeeld. Leven in een koude woning als gevolg van energiearmoede heeft grote gevolgen voor de (geestelijke) gezondheid, welbevinden en sociale contacten, in het bijzonder voor de meest kwetsbare groepen. In Groningen zien we daarnaast dat aardbevingsschade grote impact heeft op de gezondheid van inwoners. Vooral meervoudige woningschade leidt tot minder goede ervaren gezondheid.
Positieve trends op economische aspecten van brede welvaart
Op economische aspecten, zoals inkomen, arbeidsparticipatie en werkloosheidspercentage, blijft Groningen als regio al jaren achter ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Er zijn wel positieve trends te zien, in lijn met de landelijke ontwikkeling. Zo is de werkloosheid in Groningen afgenomen en is de arbeidsparticipatie gestegen. Ook is het gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden gestegen.
De regionale verschillen in Groningen blijven groot. Net als in eerdere jaren is de brede welvaart relatief laag in het oosten van Groningen. De gemeenten in deze regio’s worden gekenmerkt door lagere arbeidsparticipatie en hogere werkloosheid, lagere ervaren gezondheid en meer overgewicht, lagere besteedbare inkomens. Noordwest-Groningen doet het relatief goed op de verschillende dimensies van brede welvaart.
Achtergrond Monitor Brede Welvaart Groningen
Elk jaar publiceert Sociaal Planbureau Groningen een uitgebreid beeld van de brede welvaart in de regio. In maart 2023 kwam de Monitor Brede Welvaart Groningen in boekvorm uit. Sindsdien zijn weer veel nieuwe gegevens beschikbaar. Die verwerkten we in de online Monitor Brede Welvaart Groningen. In de online monitor lichten we de belangrijkste inzichten uit en geven we een beknopte duiding. De inzichten gaan zowel over waar we nu staan qua brede welvaart, maar ook waar we vandaan komen (de trend). In het voorjaar van 2025 geven we weer een update in boekvorm uit.
Sociaal Planbureau Groningen voert samen met KplusV (voorheen E&E Advies) en Aletta Advies ook de monitoring van het Nationaal Programma Groningen uit. Ten behoeve van de monitoring van dit programma is een ‘Brede Welvaart Index NPG’ ontwikkeld (BWI-NPG). Deze index geeft de stand van zaken van de brede welvaart in de provincie in één cijfer weer. Dit is een andere manier om te kijken naar de brede welvaart in de regio, namelijk in één oogopslag. Het biedt daarmee een makkelijk vergelijk tussen regio’s en de eigen ontwikkeling. De ‘dashboard’-methode die in de Monitor Brede Welvaart Groningen wordt aangehouden volgt de CBS-werkwijze waarbij alle indicatoren zonder weging wordt getoond. Beide methoden vullen elkaar goed aan en zijn gebaseerd op dezelfde onderliggende brondata. De uitkomsten bevestigen bovendien het beeld van brede welvaart in Groningen: de brede welvaart in Groningen blijft achter, hoewel de economie en arbeidsmarkt aantrekken.
Brede-welvaartsdenken verder brengen
Brede welvaart gaat over alles wat mensen de moeite waard vinden. Het gaat niet alleen om geld en economische groei, maar ook om de kwaliteit van leven. Sociaal Planbureau Groningen houdt zich al geruime tijd bezig met de brede welvaart in Groningen. Dan gaat het niet alleen om het meten van brede welvaart, maar ook om het denkkader toepasbaar te maken voor beleid. Samen met andere planbureaus, in zowel nationale als regionale netwerken, zijn wij actief bezig met deze uitdagingen.
[1]. Miltenburg, E., Geurkink, B., Tunderman, S., Beekers, D., Ridder, den, J. (2022). Burgerperspectieven bericht 2. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP)
