Drugs in de omgeving van jongeren

Wat vinden Groningse jongeren van drugsgebruik?

Drugsgebruik onder jongeren lijkt al jaren stabiel, zo valt te lezen in de Landelijke Jeugdmonitor 2022. Toch waren er gedurende de coronacrisis verschillende nieuwsberichten van verontruste hulpverleners die hun zorgen uitten over een toename en normalisering van het gebruik. In de provincie Groningen ligt het cannabisgebruik rond de 11%, zo laat de Gezondheidsmonitor Jeugd van eind 2021 zien. De cijfers verschillen tussen de gemeenten, van 14% in Het Hogeland tot 4% in Westerwolde.

Eind 2022 deden we onderzoek naar drugsgebruik onder de leden van het Groninger Jeugdpanel. Ruim 280 jongeren tussen de 12 en 19 jaar vulden een digitale vragenlijst in. Er deden iets meer meisjes dan jongens mee. De jongeren volgden praktijkonderwijs, vmbo of havo, op vier verschillende scholen verspreid over de provincie Groningen. Na het panelonderzoek zijn er gesprekken met jongeren gevoerd in vier klassen van de deelnemende scholen.

Drugs in directe omgeving

In totaal geeft een derde van de jongeren aan dat mensen om hun heen softdrugs gebruiken. Meisjes en jongens in de hogere klassen (vanaf 14/15 jaar) geven vaker aan mensen te kennen die softdrugs gebruiken, waarbij jongeren op de havo dit vaker rapporteren dan leeftijdsgenoten op het vmbo. De 12- en 13-jarigen in ons panel kennen relatief minder mensen die softdrugs gebruiken. Dit ligt in de lijn der verwachting, gezien landelijke cijfers van het Trimbos-instituut laten zien dat de gemiddelde startleeftijd van het gebruik van softdrugs rond de 14 jaar ligt.

In gesprekken in de verschillende klassen is dieper ingegaan op het hoe en waarom van drugsgebruik. In enkele van de klassen komen de leerlingen inderdaad rond 14-jarige leeftijd (klas 2) in aanraking met drugs. Er wordt dan geëxperimenteerd en jongeren horen meer verhalen over het gebruik.

Het gebruik komt volgens de jongeren voort uit nieuwsgierigheid, stoer doen of meelopen, om het hoofd leeg te maken, problemen te vergeten, lekker in je vel te zitten, of voor de gezelligheid op een feestje. Drugs heeft altijd de nieuwsgierigheid wel gewekt van jongeren, maar er lijkt tegenwoordig minder een taboe op te rusten.

In de vragenlijst gaf ongeveer 5% van de respondenten aan dat mensen om hun heen harddrugs gebruiken. Jongeren kennen mensen die soft- of harddrugs gebruiken vooral doordat ze op dezelfde school zitten, in dezelfde buurt wonen of omdat het directe vrienden of vrienden van vrienden zijn. De leerlingen noemen in de klassengesprekken ook dat ze, naast vrienden, via familie in aanraking komen met zowel soft- als harddrugs, omdat een ouder of broer of zus gebruikt.

Drugsgebruik onder jongeren

De jongeren in het jeugdpanel lijken terughoudend om eigen gebruik te rapporteren. Wel geven ze aan dat ouders niet vaak op de hoogte zijn van het gebruik en ze vooral via vrienden in aanraking zijn gekomen met drugs. Ze gebruiken dan ook meestal drugs samen met vrienden. Enkelen gebruiken ook drugs met familieleden of alleen. Meer dan de helft van de respondenten in het jeugdpanel denkt dat bijna niemand van zijn of haar klasgenoten weleens drugs gebruikt.

Het Trimbos-instituut rapporteerde afgelopen jaren dat landelijk zo’n tien procent van de scholieren van 12 t/m 16 jaar cannabis gebruikte, en zo’n vijf procent lachgas. Het cannabisgebruik van 16-jarigen ligt rond de 15% (gevraagd naar de laatste maand; zie Nationale Drug Monitor). In het onderzoek zijn er geen verschillen tussen jongens en meisjes of opleidingsniveau.

Hoe kijken jongeren aan tegen drugsgebruik?

We legden de respondenten in het jeugdpanel vijf stellingen voor over drugsgebruik. Een derde van de jongeren is het eens met de stelling dat er meer over drugsgebruik gepraat zou moeten worden, bijvoorbeeld met de nadruk op gevolgen voor jezelf. De meeste jongeren vinden het lastig om aan te geven hoe het gesprek over drugsgebruik op een juiste manier gevoerd kan worden, want ‘veel jongeren die drugs doen luisteren toch niet naar wat een volwassene te zeggen heeft’. Als het gesprek dan toch in de klas gevoerd wordt, dan lijkt het de respondenten goed om in te gaan op: de gevaren en gevolgen van drugsgebruik, het verbod om er in te handelen, dat je weet wat je gebruikt en wat het met je doet, groepsdruk, welke verschillende drugs er zijn en waarom mensen het gebruiken. De jongeren vullen verder aan dat gesprekken kunnen gaan over:

‘‘Veiligheid, maar ook gewoon dat het gewoon leuk kan zijn’’.

‘‘Wat je moet doen als het je wordt aangeboden, hoe je dan moet reageren’’.

‘‘Hoe je veilig drugs kan doen en nog steeds alle effecten hebt. De effecten ervan. Maar ook dat het normaal is om drugs te willen proberen op deze leeftijd anders zou je er niet over willen praten.’’

‘‘Het feit dat het gebruikt wordt en je het zou kunnen vermijden op de middelbare school en in het algemeen’’.

Slechts een kleine groep jongeren zegt drugsgebruik heel normaal te vinden (8%) en iets meer jongeren vinden het normaal tijdens het uitgaan of een feest (17%), zijn nieuwsgierig naar drugs (12%; vanaf een jaar of 14) of vinden dat drugsgebruik legaal moet zijn (14%). De helft van de jongeren is juist helemaal niet nieuwsgierig naar drugs. Er zijn hierbij geen verschillen tussen jongens en meisjes te zien. We vinden wel verschillen in opleidingsniveau en leeftijd.

Zo vinden havisten en oudere jongeren in het algemeen drugsgebruik onder jongeren vaker normaal dan vmbo’ers en 12- en 13-jarigen. Sommige leerlingen vinden ook dat het hun eigen keuze is of ze drugs gebruiken: ‘dat is niet hun zorg’. Als de jongeren ouder zijn en mensen kennen in hun omgeving die drugs gebruiken, is hun houding tegenover drugsgebruik over het algemeen positiever te noemen.

In gesprek over drugsgebruik

Jongeren hebben het met vrienden of op school (met docenten of de mentor) wel eens over drugsgebruik, maar niet vaak. Oudere jongeren (16+) praten onderling relatief vaker over drugs, terwijl het praten op school niet vaker gebeurt bij deze leeftijdsgroep.

Tijdens de schoolbezoeken zeiden de jongeren dat ze het niet echt nodig vinden om meer over drugs te praten. Op school kan het gesprek erover misschien wel averechts werken, namelijk dat jongeren juist nieuwsgierig worden naar het gebruik. En nieuwsgierig zijn naar het gevoel dat je ervan krijgt. Ze hebben ook meestal geen zin om er op school over te praten, dat kan beter thuis of met vrienden. Het is best normaal om er met vrienden of leerlingen onderling over te hebben. Als je er toch op school over gaat hebben, dan het liefste met iemand die verstand ervan heeft, een ervaringsdeskundige of een expert, bijvoorbeeld iemand van VNN of Halt. Dit heeft volgens de jongeren meer impact dan wanneer de docent met leerlingen in gesprek gaat.

Op dit moment lijkt op veel scholen geen voorlichting over drugsgebruik te worden gegeven. Ook al zal voorlichting jongeren er niet van weerhouden drugs te gebruiken, het kan jongeren wel helpen om er veilig mee om te gaan. Eerder onderzoek laat overigens zien dat voorlichting op te jonge leeftijd geen effect heeft. Daarnaast kan klassikale voorlichting ook ongewenste effecten, dat het juist aanzet tot gebruik (uit nieuwsgierigheid bijvoorbeeld), te lezen in een blog van het Trimbos-instituut. Wel kunnen individuele gesprekken gevoerd worden met leerlingen die al cannabis of lachgas hebben gebruikt. Belangrijk hierbij is dat er ook voorlichting aan ouders wordt gegeven over middelengebruik, zodat zij ook een norm thuis kunnen stellen (zoals regels in de school dat doen) dat middelengebruik niet normaal is. Daarnaast is deskundigheidsbevordering van docenten raadzaam, zodat zij vroegtijdig risico’s kunnen signaleren en zich vertrouwd voelen het gesprek met leerlingen en ouders hierover aan te gaan. Trimbos-instituut publiceerde een handig overzicht van beschikbare interventies voor verschillende leeftijdsfasen binnen het onderwijs.

Medewerker

Hermien Maarsingh

Adviseur

Delen via social media

Delen via social media

Betrokken medewerkers

Meer weten?

Neem contact op met één van de betrokken medewerkers

Gerelateerd nieuws

Brede Welvaart

Consultatiedag Kinderrechten in Beweging

Jeugd, Onderwijs en Arbeidsmarkt

Uitkomsten onderzoek jeugdpanel aangeboden aan bestuurders in Groningen en Drenthe

Jeugd, Onderwijs en Arbeidsmarkt

Veel jongeren zien en ervaren discriminatie en pestgedrag en weten niet hoe hiermee om te gaan

Hoe gaan jongeren om met discriminatie en pestgedrag en worden ze hierbij ondersteund? In het voorjaar van 2024 gingen we met jongeren in Groningen en Drenthe in gesprek over pesten en discriminatie. Uit het onderzoek blijkt dat veel jongeren discriminatie en pestgedrag zien of ervaren, maar dat er relatief weinig over wordt gesproken. Veel jongere

Jeugd, Onderwijs en Arbeidsmarkt

Groninger Jeugdpanel: armoede en jongeren

Jongeren uit ons jeugdpanel geven aan dat zij merken dat alles duurder wordt en dat ze zich hier zorgen over maken. Daarom deden we eind 2023 een uitvraag onder het Groninger Jeugdpanel rondom dit thema. In totaal vulden 167 jongeren tussen 12 en 18 jaar oud uit verschillende onderwijsniveaus, jaarlagen en gemeenten een vragenlijst in over armoede

Jeugd, Onderwijs en Arbeidsmarkt

Onderzoek onder noordelijke (beroeps-)bevolking naar Leven Lang Ontwikkelen

Hoe leren inwoners van Noord-Nederland, hoe waarderen ze dat en tegen welke obstakels lopen ze aan? Op 30 januari 2024 presenteerden de bij de Universiteit van het Noorden aangesloten kennisinstellingen een gezamenlijke actieagenda voor een Leven Lang Ontwikkelen (LLO). Naast de LLO actieagenda presenteerde Arjen Edzes, lector regionale arbeidsmark

Publicaties

Jeugd, Onderwijs en Arbeidsmarkt

Publicatie Jeugdpanel: Pestgedrag en discriminatie

Jeugd, Onderwijs en Arbeidsmarkt

Feitenblad Jeugdpanel: Pestgedrag en discriminatie

Jeugd, Onderwijs en Arbeidsmarkt

Iedereen leert! Monitor Leven Lang Ontwikkelen Noord-Nederland 2023