Gezondheidsvaardigheden

Sociaal Planbureau Groningen vroeg Groninger Panelleden van 50 jaar en ouder welke zorg en ondersteuning zij nodig hebben om zo lang mogelijk thuis te kunnen blijven wonen. In het onderzoek kijken we specifiek naar senioren met lage gezondheidsvaardigheden en naar ouderen in de leeftijd 75-plus, omdat zij een hoger risico hebben op gezondheidsproblemen.

In het kort

In meerderheid zijn de senioren positief over hun gezondheid

• Ruim driekwart van de senioren beoordeelt zijn gezondheid als goed of heel goed en ze ervaren weinig hinder van lichamelijke klachten of beperkingen.
• In het afgelopen jaar bezocht een grote meerderheid de huisarts en ruim de helft de medisch specialist en/of het ziekenhuis.

Meer aandacht is nodig voor senioren met lage gezondheidsvaardigheden en senioren in de leeftijd 75-plus

• Ze beoordelen hun gezondheid minder positief en ervaren vaker lichamelijke beperkingen.
• Ze bezoeken vaker de huisarts of medisch specialist.

Lage gezondheidsvaardigheden

Van de senioren in het Groninger panel heeft 28% lage functionele gezondheidsvaardigheden. Dit percentage loopt op naar 33% in de leeftijd 75-plus.

Van de senioren heeft 27% lage interactieve gezondheidsvaardigheden en dit stijgt naar 42% in de leeftijd 75-plus. Eerder Nederlands onderzoek laat vergelijkbare percentages zien.

In dit onderzoek richten we ons op lage interactieve gezondheidsvaardigheden, omdat deze het meest gerelateerd zijn aan eigen regie.

Wat zijn gezondheidsvaardigheden?

Mensen met lage gezondheidsvaardigheden vinden het moeilijk om informatie over hun gezondheid te begrijpen, toe te passen en hierover te communiceren. Door haperende communicatie en doordat informatie onvoldoende wordt begrepen en toegepast, kunnen gezondheidsproblemen toenemen.

In dit onderzoek onderscheiden we lage functionele en interactieve gezondheidsvaardigheden:

• Bij lage functionele gezondheidsvaardigheden hebben mensen moeite met lezen en schrijven, rekenen en zoeken van informatie op internet.
• Bij lage interactieve gezondheidsvaardigheden hebben mensen moeite met het toepassen, het reflecteren op en met het communiceren over informatie in relatie tot hun gezondheid.

Beoordeling van senioren van eigen gezondheid

De meerderheid van de senioren is positief over hun gezondheid, maar dit aantal neemt af bij lage gezondheidsvaardigheden

Van de senioren beoordeelde 77% hun gezondheid als goed of heel goed. Senioren met lage gezondheidsvaardigheden zijn minder positief dan senioren met hoge gezondheidsvaardigheden. In de groep met lage gezondheidsvaardigheden beoordeelt 66% zijn gezondheid als goed of heel goed, tegen 81% in de groep met hoge gezondheidsvaardigheden.

Senioren met lage gezondheidsvaardigheden en senioren in de leeftijd 75-plus ondervinden meer hinder van lichamelijke beperkingen

De meerderheid van de senioren (89%) ervaart weinig hinder van lichamelijke klachten of beperkingen in het dagelijks leven. Senioren met lage gezondheidsvaardigheden (19%) en senioren in de leeftijd 75-plus (14%) geven vaker aan dat beperkingen hun leven behoorlijk of ernstig beïnvloeden. Een verklaring hiervoor kan zijn dat ze vaker (chronische) aandoeningen hebben.

Bezoek aan huisarts, medisch specialist en/of ziekenhuis

Senioren met lage gezondheidsvaardigheden bezoeken vaker de huisarts, medisch specialist en/of het ziekenhuis

We vroegen senioren van welke vormen van zorg- en ondersteuning ze het afgelopen jaar gebruik maakten. 82%van de senioren bezocht de huisarts en 56% bezocht de medisch specialist en/of werd opgenomen in het ziekenhuis. Bij senioren in de leeftijd 75-plus en senioren met lage gezondheidsvaardigheden lagen deze percentages duidelijk hoger.

Ten slotte:
In het algemeen zijn senioren van 50 jaar en ouder positief over hun gezondheid, ervaren ze weinig hinder van lichamelijke beperkingen. Aandacht is nodig voor senioren met lagere gezondheidsvaardigheden en senioren in de leeftijdscategorie 75-plus vanwege het hogere risico op gezondheidsproblemen.

Onderzoeksverantwoording

• We selecteerden Groninger Panelleden van 50 jaar en ouder, omdat uit onderzoek van de GGD Groningen “Gezondheidsprofiel volwassenen 2016” blijkt dat vanaf de leeftijdscategorie 50-64 jaar sprake is van een stijgend percentage mensen met een chronische ziekte en een afnemend percentage mensen dat hun gezondheid als goed tot zeer goed beoordeelt.
• In totaal namen 1.795 leden van het Groninger panel deel aan het onderzoek, de respons was 51%. Van de respondenten behoorde 44% (786) tot de leeftijdsgroep 50 t/m 64 jaar, 43% (772) was tussen de 65 en 74 jaar oud en 13 (237) was 75 jaar of ouder.
• Van de respondenten had 24% (432 een laag opleidingsniveau (vmbo/mavo), 24% een middelbaar opleidingsniveau (mbo/havo) en 52% (945) een hoog opleidingsniveau (hbo/universiteit). In de analyse is geen verdere weging toegepast.
• Voor het meten van gezondheidsvaardigheden gebruikten we twee vragenlijsten, eerder toegepast in Nederlands onderzoek. Bij functionele gezondheidsvaardigheden stelden we drie vragen (op een schaal van 1; nooit tot 5; altijd) en een voorbeeldvraag was: “Hoe vaak helpt iemand u bij het lezen van informatie?” Bij interactieve gezondheidsvaardigheden stelden we vijf vragen (op een schaal van 1; met grote moeite tot 4; met groot gemak). Een voorbeeldvraag was: “Hoe moeilijk is het voor u om informatie over uw gezondheid te gebruiken in uw dagelijks leven?”. Het totale gemiddelde was 3,2 voor interactieve gezondheidsvaardigheden. Hierna definieerden we lage gezondheidsvaardigheden als een gemiddelde score kleiner dan 3 en hoge gezondheidsvaardigheden als een gemiddelde hoger of gelijk aan 3.

Bronnen

1. Sørensen K, Pelikan JM, Rothlin F, et al. Health literacy in Europe: comparative results of the European health literacy survey (HLS-EU). Eur J Public Health. 2015:1-6. doi:10.1093/eurpub/ckv043.

2. van der Heide I, Heijmans M, Schuit AJ, Uiters E, Rademakers J. Functional, interactive and critical health literacy: Varying relationships with control over care and number of GP visits. Patient Educ Couns. 2015;98(8):998-1004. doi:10.1016/j.pec.2015.04.006.

3. Nutbeam D. Health literacy as a public health goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health Promot Int. 2000;15(3):259-268.

4. Chew LD, Bradley KA, Boyko EJ. Brief questions to identify patients with inadequate health literacy. Familiy medicine. 2004: 36:588-94)

Gerelateerd

Feitenblad: Zorgbehoefte en gezondheidsvaardigheden van zelfstandig wonende senioren.