Onderzoek naar de brede-welvaartseffecten van de Lelylijn

Geschreven op 15 april 2024

“Stel u voor dat u in 2050 leeft, in een tijd waarin de Lelylijn reeds een aantal jaren operationeel is. Welke voordelen en nadelen ervaart u als inwoner, en hoe kunnen we nu al werken aan het versterken van de voordelen en het minimaliseren van de nadelen?”

Sociaal Planbureau Groningen en Trendbureau Drenthe doen in samenwerking met het Planbureau Fryslân voor het Projectteam De Lelylijn onderzoek naar wat de mogelijke komst van de Lelylijn kan bijdragen aan de kansen, welvaart en welzijn van inwoners.

Workshop Brede welvaart en de Lelylijn

Voor dit onderzoek organiseren we een flink aantal interactieve workshop met inwoners die willen meepraten en meedenken over 'Brede welvaart en de Lelylijn'. De workshops worden gehouden op allerlei locaties langs het mogelijke tracé (van Amsterdam, via de Flevopolder, naar zowel Groningen stad als Leeuwarden en het landelijke gebied in de provincies Groningen, Drenthe en Fryslân). In de workshops betrekken we zoveel mogelijk doelgroepen: middelbare scholieren, studenten aan mbo, hbo en universiteiten, young professionals, mensen in de werkende leeftijd en gepensioneerden.

Vier toekomstbeelden

Inwoners worden gevraagd na te denken over de toekomst van onze regio's en de rol die de Lelylijn hierin kan spelen. Centraal in deze workshop staat wat de Lelylijn kan bijdragen aan de kansen, welvaart en welzijn van mensen uit deze regio. De workshop gaat uit van de vier Novex-denkrichtingen die opgesteld zijn voor een mogelijke toekomst met een Lelylijn, met daarnaast een 0-scenario, een toekomst waarin er geen Lelylijn wordt aangelegd. In de vier denkrichtingen wordt de toekomst ingedeeld over twee assen (zie figuur 1), één waarbij de as loopt van gespreid wonen en bedienen tot geconcentreerd wonen en bedienen. De andere as gaat uit van lokaal versterken tot netwerk versterken (van diensten, banen en innovaties). Dit geeft vier verschillende toekomstbeelden.

Figuur 1: de vier denkrichtingen van Novex, 2024

Aan de hand van deze vier toekomstbeelden kun je de effecten van beleidskeuzes laten zien:

1. In het toekomstbeeld 30-minuten-gemeenschap draait het allemaal om de lokale gemeenschap. Binnen 30 minuten reizen kunnen inwoners van een kern alles vinden wat ze nodig hebben (denk aan activiteiten, werk, levensmiddelen etc). Het scenario zet in op spreiding van wonen en lokaal versterken van activiteiten. De Lelylijn die bij dit scenario hoort is een lijn met een bescheiden snelheid die stopt op veel stations, een sprinter.
2. Het toekomstbeeld gericht op lokaal versterken en concentreren heet Vitaal Ecoland. In dit scenario zijn klimaat, bodem en water de centrale focus. Het wonen en werken wordt voornamelijk geconcentreerd in de hogere en drogere gebieden van Nederland met een focus op zelfvoorzienendheid. Deze woonplekken zijn goed verbonden door openbaar vervoer. De snelheid van de Lelylijn is minder van belang; klimaat en natuurbescherming gaat boven hoge snelheid. Voor dit scenario kan de Lelylijn de vorm krijgen van twee keer per uur een intercity en twee keer per uur een sprinter die op meerdere stations stopt.
3. In de derde denkrichting Stedelijk netwerk is de focus op geconcentreerd wonen en werken in kleinere verspreide kernen en gaat men uit van het versterken van een netwerk. De kernen zijn onderling goed verbonden door het openbaar vervoer, zowel door de Lelylijn, als door lokale ov-verbindingen. Door deze structuur is sprake van een grotere groei van wonen en werken in de grotere kernen. De Lelylijn verbindt vooral deze grotere kernen, en zal rijden in de vorm van twee keer per uur een intercity en twee keer per uur een sprinter. De snelheid wordt hier niet afgeremd door natuurbescherming.
4. De laatste en vierde denkrichting is de Internationale topregio. In dit scenario richt de ontwikkeling van de economie zich op de grootste steden aan het uiteinde van de lijn. Groningen en Leeuwarden maken een schaalvergroting door, waarbij Groningen meer de maat krijgt van Amsterdam. Hier hoort een snelle Lelylijn bij, die ook doorrijdt richting Duitsland. Een directe intercity die alleen in Amsterdam en Leeuwarden/Groningen stopt rijdt twee keer per uur en twee keer per uur rijdt de reguliere intercity. Er is geen ruimte voor een sprinter in dit scenario.

Elke denkrichting heeft verschillende effecten op de de ontwikkeling van woningbouw, arbeidsmarkt, natuur en landschap. Tegelijkertijd heeft elk scenario ook een ander effect op de vitaliteit van de kleine kernen en de bescherming van klimaat, natuur en water. Ze geven alle vier een andere verdeling van wonen, werken en opleidingen (meer informatie: studiobereikbaar.nl).

De workshop geeft informatie over de verschillende denkrichtingen en probeert in een dynamische sessie de verbeeldingskracht van de deelnemers aan te spreken: “stel u voor dat u in 2050 leeft, in een tijd waarin de Lelylijn reeds een aantal jaren operationeel is. Welke voordelen en nadelen ervaart u als inwoner, en hoe kunnen we nu al werken aan het versterken van de voordelen en het minimaliseren van de nadelen?'' We doen dit door het begeleid invullen van de aspecten van het brede-welvaartswiel en tafeldiscussies.

De inzichten die worden op gedaan in de tien workshop zijn belangrijk voor de toekomst van de Lelylijn. De resultaten van deze workshops dragen bij aan de besluitvorming over de volgende fases van het project.