Gezondheidsverschillen en gezondheidswinst, begin bij armoede

Geschreven op 24 september 2018

“Om gezondheidsverschillen te verminderen, moet je beginnen aan de kant van armoede.”

De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) heeft het rapport ‘Van verschil naar potentieel’ uitgebracht. Conclusie? Nederlanders zijn gezonder geworden, maar de verschillen tussen sociaaleconomische groepen zijn niet afgenomen, en op sommige punten zelfs toegenomen. De WRR pleit ervoor om extra aandacht te geven aan mensen met een lage sociaaleconomische status, want daar is de meeste gezondheidswinst te behalen. Omdat de stad en delen van de provincie Groningen hoog scoren in de armoedestatistieken en laag op gezonde leefstijl, verdient het pleidooi van de WRR hier zeker aandacht. Graag geven we je inzicht in de reacties op het WRR-rapport en de ontwikkelingen in Groningen.

Hogeropgeleiden 15 jaar gezonder en 6 jaar ouder

Uit het rapport van de WRR blijkt dat Nederlanders gezonder geworden, maar de verschillen tussen de sociaaleconomische groepen niet zijn afgenomen, en op sommige punten zelfs toegenomen. Uit de cijfers blijkt dat hogeropgeleide Nederlanders gemiddeld ongeveer 6 jaar ouder worden dan lageropgeleide Nederlanders. Hogeropgeleiden leven daarnaast gemiddeld 15 jaar langer in ‘goed ervaren’ gezondheid dan lageropgeleiden.

Een nieuwe impuls

De WRR stelt voor om het preventiebeleid een nieuwe impuls te geven door niet langer de gezondheidsverschillen centraal te stellen maar het gezondheidspotentieel. “We dienen ons dan af te vragen hoe zoveel mogelijk gezondheidswinst kan worden behaald, en hoe gezondheidsverlies zoveel mogelijk kan worden voorkomen.'' De WRR benoemt drie prioriteiten:

Nadruk op aanpak in het begin van de levensloop (van de periode vlak voor de zwangerschap tot en met het 18e levensjaar);
Extra aandacht voor degenen met de grootste gezondheidsachterstand (zoals mensen met een lage sociaaleconomische status);
Keuze voor drie bekende speerpunten die de oorzaak zijn van een groot deel van de ziektelast in Nederland:

- Roken;
- Overgewicht en een ongezond eet- en beweegpatroon;
- Problematisch alcoholgebruik.

De WRR pleit ook voor het verkennen van psychische gezondheid. “Stemmings- en angststoornissen gaan gepaard met een grote ziektelast, komen vaker voor bij mensen met een lagere sociaaleconomische status en worden in toenemende mate bij jongeren gesignaleerd.''

Pharos, het expertisecentrum over gezondheidsverschillen, is het eens met de WRR dat we moeten inzetten op de mensen die dat het meest nodig hebben en waar de grootste gezondheidswinst te behalen is. Staatsecretaris Blokhuis van VWS noemt in de kamerbrief naar aanleiding van de WRR-policybrief dat de gedachtegang heel goed aansluit bij het nationale preventieakkoord dat hij in het najaar wil sluiten met maatschappelijke partijen en het bedrijfsleven.

Gezondheidsverschillen en armoede

De WRR pleit ervoor om extra aandacht te besteden aan mensen met een lage sociaaleconomische status. Joop ten Dam is lector De Gezonde Stad van Hogeschool Windesheim. Ten Dam: “Dit vraagt een omkering: om gezondheidsverschillen te verminderen, moet je beginnen aan de kant van armoede.'' Armoede en een slechte gezondheid gaan vaak samen, en ze versterken elkaar:

Mensen met ernstige gezondheidsproblemen hebben minder kans op een baan met een ruim inkomen;
Een laag inkomen biedt minder mogelijkheden om in de eigen gezondheid te investeren; denk aan: gezond eten, sportdeelname, (para-)medische hulp (eigen risico, onverzekerde vormen van zorg);
Leven in armoede is stressvol en vergroot de kans op (psychische) gezondheidsproblemen;
Mensen met weinig geld wonen vaker in een goedkope woning en in een wijk waar meer problemen spelen.

Ten Dam: “Gemeenten kunnen het leven van mensen verbeteren met een samenhangende aanpak.'' Om gezondheidswinst te bereiken of gezondheidsverschillen tegen te gaan is een inzet op armoede onontbeerlijk. In Groningen staat de aanpak van armoede hoog op de agenda. In het Veenkoloniale gebied leven een kleine 14.000 gezinnen in armoede, vaak generatie op generatie. Hoe komen deze gezinnen uit de vicieuze cirkel van armoede? De Alliantie van Kracht is een van de initiatieven die hiervoor wordt ingezet om de hardnekkige armoede effectief aan te pakken. Het netwerk bestaat uit organisaties in de sectoren Wonen, Welzijn en Zorg en uit gemeenten, provincies en kennisinstellingen. Samen brengen zij een beweging op gang om armoede in de Veenkoloniën op zowel de korte als de lange termijn structureel en fundamenteel te bestrijden.

Armoede en schulden aanpakken kun je alleen samen!

Op basis van deze visie is onlangs een nieuw regionaal kennisplatform gelanceerd om krachten te bundelen en kennis te delen: https://armoedegroningen.nl. Om gezamenlijk te werken aan een effectieve aanpak van armoede en schulden in de provincie Groningen. Door deze bundeling van kennis en de gezamenlijke aanpak van armoede zetten we in Groningen, in navolging van de gedachtelijn van de WRR en lector Ten Dam, in om de gezondheid in de regio te bevorderen. Gezien de kwetsbaarheid van onze regio op het gebied van gezondheid is het essentieel om gezamenlijk een samenhangende aanpak van armoede een succes te maken. Sociaal Planbureau Groningen is als onderdeel van CMO STAMM partner in Alliantie van Kracht en het Kennisplatform Armoede Groningen.