Gezondheid

In het kort

• 69% van de volwassen inwoners van Groningen ervaart zijn gezondheid als (zeer) goed (2022). Dit is nagenoeg gelijk aan het landelijke gemiddelde (70%). Wel is er een daling te zien ten opzichte van voorgaande jaren.
• Bekend is dat aardbevingsschade grote impact heeft op de gezondheid van Groningers. Vooral meervoudige woningschade leidt tot minder goede ervaren gezondheid.
• De helft (51%) van de volwassen inwoners van Groningen had in 2022 overgewicht, waarvan 17,3% obesitas. Dit ligt beiden hoger dan landelijk.

Meeste Groningers voelen zich gezond

Volgens de landelijke cijfers van het CBS zijn inwoners van Groningen over het algemeen tevreden met de eigen gezondheid. Van de volwassen inwoners van 18 jaar en ouder ervaart 69% zijn gezondheid als (zeer) goed, nagenoeg gelijk aan landelijk (70%). De ervaren gezondheid is in Groningen, net als landelijk, de afgelopen jaren gedaald. In 2016 was 76% van de inwoners tevreden met de eigen gezondheid, in 2020 nog 78%. Er is dus een daling ten opzichte van de voorgaande jaren. Op gemeentelijk niveau valt op dat de ervaren gezondheid in de oostelijke gemeenten (met name Pekela, Veendam en Stadskanaal) wat achterblijft.

We vroegen het Groninger Panel in 2022 naar de ervaren gezondheid; toen gaf eveneens ruim driekwart van de volwassen Groningers aan dat zij een goede of zeer goede gezondheid ervaren (79% geeft een rapportcijfer 7 of hoger). Er zijn wel duidelijke sociaaleconomische gezondheidsverschillen die de kwetsbaarheid van bepaalde doelgroepen blootleggen. Groningers met een hbo-/wo-opleiding of met meer financiële armslag ervaren een betere gezondheid dan Groningers met een lager inkomen of met een andere opleiding. Dit geldt ook voor Groningers die in een huurwoning wonen ten opzichte van woningeigenaren.

Achter een verminderde gezondheid liggen vaak problemen die breder zijn dan het gezondheidsdomein. Bijvoorbeeld armoede, schulden, eenzaamheid, stress of de leefomgeving kunnen invloed hebben op hoe gezond iemand is en zich voelt. De huidige energiecrisis is hiervan een goed voorbeeld. Leven in een koude woning als gevolg van energiearmoede heeft grote gevolgen voor de (geestelijke) gezondheid, welbevinden en sociale contacten, in het bijzonder voor de meest kwetsbare groepen.

In Groningen zien we daarnaast dat aardbevingsschade grote impact heeft op de gezondheid van inwoners. Onderzoek van Gronings Perspectief toont al jaren aan dat met name voor Groningers met meervoudige schade en die in langdurige schadetrajecten zitten, sprake is van aanzienlijke gezondheidsachterstanden. Daarbij werkt de versterkingsoperatie als stressor. Bewoners wiens huizen versterkt worden, lopen meer gezondheidsrisico’s dan degenen die niet met versterking te maken hebben. In iedere fase in het verstekingsproject (tot na afronding), en in het bijzonder tussen uitvoering en afronding, is er sprake van een afname in algemene en geestelijke gezondheid en een toename in stressgerelateerde klachten.

Groningers worden steeds ouder

We worden in Nederland gemiddeld steeds ouder. In de afgelopen jaren is in Nederland de levensverwachting gestegen naar 80,1 jaar voor mannen en 83,1 jaar voor vrouwen. De gemiddelde levensverwachting betreft het aantal jaren dat iemand vanaf de geboorte naar verwachting leeft. De stijging in de levensverwachting is vooral te danken aan verbeterde zorg en preventie. Er zijn wel grote verschillen te zien. Inwoners met een lager inkomen en een lagere opleiding leven gemiddeld zeven jaar korter en zelfs achttien jaar in minder goed ervaren gezondheid dan hoger opgeleiden. Het verschil in levensverwachting tussen mannen en vrouwen is vooral een gevolg van de kleinere sterfkansen voor vrouwen van 65 jaar en ouder. Dit kom met name door de ongezondere leefstijl van mannen dan van vrouwen.

In het Noorden van Nederland en in de grotere steden is de levensverwachting over het algemeen lager dan in de rest van Nederland. In Groningen scheelt dit gemiddeld 0,7 jaar met het Nederlands gemiddelde (respectievelijk 80,9 jaar en 81,6 jaar in 2022). Maar ook binnen de provincie Groningen zijn er verschillen te zien. De levensverwachting is in de provincie het hoogst in de noordwestelijke gemeenten (Westerkwartier en Het Hogeland) en het laagst in Oldambt.

Aantal mensen met aandoening stijgt met leeftijd

Het hebben van één of meer langdurige ziekten of aandoeningen heeft ook een grote invloed op de ervaren gezondheid en tevredenheid met het leven. Volgens de Regionale Monitor Brede Welvaart staat Groningen op een 3e plek van alle provincies als het gaat om het aantal mensen met langdurige ziekten en aandoeningen. In de provincie Groningen had in 2022 34,3% van de inwoners één of meerdere langdurige aandoeningen. Het minst aantal mensen met een of meer langdurige aandoeningen wonen in de gemeente Groningen (30,8%) en Oldambt (33,2%). In de gemeente Pekela wonen relatief veel mensen met één of meer langdurige aandoeningen.

Grote regionale verschillen in mentale gezondheid

De mentale gezondheid van mensen heeft een grote invloed op de algehele gezondheid en hoe zij deze ervaren. De mentale gezondheid kan worden uitgelegd als ‘dat je lekker in je vel zit, minder last hebt van stress, je kan genieten van het leven, goed om kan gaan met veranderingen en tegenslagen beter aan kunt’.

Eén van de pijlers die valt onder mentale gezondheid is het risico op angst of depressie. In Groningen heeft 9,2% van de volwassenen een hoog risico op angst of depressie in 2022. Dit ligt net onder het Nederlands gemiddelde van 9,7%, maar is wel een aanzienlijke toename ten opzichte van 2020 toen dit percentage nog op 5,6% lag. Binnen Groningen ligt met name in Pekela (12,2%) het risico relatief hoog. In de gemeente Westerkwartier is het risico relatief laag (4%).

Ook het ervaren van stress kan veel invloed hebben op de mentale gezondheid. Volgens de Gezondheidsmonitor volwassenen heeft in Nederland 20,6% van de volwassenen in de afgelopen 4 weken (heel) veel stress ervaren. In Groningen ligt dit vrijwel gelijk, namelijk 20,8%. Binnen de provincie Groningen zijn er wel verschillen te zien. Zo ervoer in de gemeente Westerkwartier en Westerwolde slechts 15,1% en 15,5% van de inwoners (heel) veel stress in een periode van vier weken, en in de gemeente Groningen 25,3%.

Helft volwassen Groningers heeft overgewicht, aandeel blijft toenemen

Overgewicht heeft invloed op de gezondheid. Mensen met (ernstig) overgewicht lopen meer gezondheidsrisico’s dan mensen met een gezond gewicht. De helft (51%) van de inwoners van Groningen (18 jaar en ouder) had in 2022 overgewicht, waarvan 17,3% obesitas. Dit is beiden hoger dan het landelijke gemiddelde van 50,3% overgewicht en 15,7% obesitas.

Binnen de provincie zien we verschillen in het aandeel inwoners met overgewicht. Zo zijn er meer mensen met overgewicht in de oost- en noordoostelijke gemeenten dan in de gemeente Groningen. Met name onder de 65-plusssers is het aandeel inwoners met overgewicht groot (59% gemiddeld in Groningen). Daarnaast hebben lager opgeleiden vaker overgewicht dan hoger opgeleiden.

Om overgewicht tegen te gaan zet de overheid in op voldoende bewegen. Volgens de beweegrichtlijnen moeten volwassenen wekelijks ten minste 150 minuten matig intensief bewegen, zoals wandelen en fietsen, verspreid over diverse dagen. Ook worden tweemaal per week spier- en botversterkende activiteiten aanbevolen (Beweegrichtlijnen, 2017).

Zowel landelijk (47,5%) als in Groningen (50,4%) voldoet ongeveer de helft van de volwassenen aan de beweegrichtlijnen. In de afgelopen jaren zijn Groningers iets minder gaan bewegen; in 2016 bewoog nog 51% van de volwassenen in de provincie Groningen voldoende volgens de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. Het percentage volwassenen dat voldoende beweegt is het laagst in de leeftijdscategorie van 75 jaar en ouder en het hoogst in de leeftijd van 19 tot 34 jaar. Hoogopgeleiden voldoen vaker aan de beweegrichtlijn dan laagopgeleiden. Dit zien we ook terug in de verdeling binnen de provincie; in de gemeente Groningen, waar relatief veel jongeren en hoger opgeleiden wonen, voldoen de meeste mensen aan de beweegrichtlijnen (59,1%).

Genotmiddelen risico voor gezondheid

Tabak, alcohol en drugs kunnen een nadelig effect hebben op de gezondheid van mensen. Vooral roken is een belangrijke risicofactor. Met 19,3% van de Groningers die roken, wordt er meer gerookt dan gemiddeld in Nederland (16,6%). De verwachting is dat dit aandeel afneemt richting 2030 (RIVM, 2018). Voor het gebruik van alcohol is de toekomstige ontwikkeling onzeker. In 2022 waren 7,6% van de volwassenen van 18 jaar en ouder in Groningen overmatige drinkers. Dit betekent dat zij meer dan 14 glazen per week (vrouwen) of 21 glazen per week (mannen) drinken. Dit percentage is vergelijkbaar met het landelijk gemiddelde (7,1%). Zowel landelijk als in Groningen stijgt dit percentage de laatste jaren. Van alle volwassenen in Groningen drinkt 42% maximaal één glas alcohol per dag.

Het aandeel rokers, overmatige drinkers en mensen met overgewicht liggen in 2020 nog (ver) boven de in het Nationaal Preventieakkoord voor 2040 gestelde doelen. Met dit akkoord wil de Rijksoverheid het roken, overmatig drinken onder volwassenen terugdringen naar 5% in 2040 en het percentage volwassenen met overgewicht naar 38%.

Meer informatie en inzichten

Meer weten over gezondheid in de provincie Groningen? Download hier de Monitor Brede Welvaart Groningen 2022 voor meer informatie en inzichten, zoals bijvoorbeeld de uitdagingen met betrekking tot het versterken van de brede welvaart in Groningen.

Verantwoording indicatoren

De Regionale Monitor Brede Welvaart (RMBW) van CBS presenteert het thema gezondheid met de volgende indicatoren: ervaren gezondheid; het aantal personen met één of meer langdurige ziekten of aandoeningen; overgewicht; en de levensverwachting van vrouwen en mannen.

In de Monitor Brede Welvaart Groningen vullen we deze indicatoren aan met regionale inzichten vanuit onderzoek onder het Groninger Panel. In het bijzonder gaan we nader in op gezondheidsverschillen en kwetsbare groepen. Ook bieden we inzicht in het gebruik van genotmiddelen (roken en alcohol) gebaseerd op cijfers van de GGD.