Zelfredzame senioren in Noord-Nederland, nu en in de toekomst

Geschreven op 8 oktober 2020

“Oudere leeftijdsgroepen denken minder zelfredzaam te blijven in de toekomst. Toch is het aandeel dat wél zelfredzaam denkt te blijven op hoge leeftijd hoog.”

65-plussers die zelfredzaam en vitaal zijn, hebben doorgaans minder, of pas op een later moment, zorg nodig en kunnen langer zelfstandig wonen (SCP, 2017). Dit is belangrijk, want een groeiend aantal senioren dat zorg nodig heeft, betekent ook een grotere vraag naar zorgpersoneel, behandelingen en ondersteuning. In overheidsbeleid wordt daarom ingezet op het zoveel mogelijk vergroten van de zelfredzaamheid van senioren. In de praktijk verschilt de zelfredzaamheid sterk tussen senioren, en zo ook de behoefte aan ondersteuning.

Hoe denken de inwoners in Noord-Nederland zélf over hun vermogen om zichzelf te redden en anderen te helpen? Sociaal Planbureau Groningen, Trendbureau Drenthe en Fries Sociaal Planbureau doen daar verkennend onderzoek naar met behulp van Lifelinesdata. Sinds 2006 verzamelt Lifelines data van ruim 167.000 inwoners in het noorden. Deze verkenning maakt gebruik van de antwoorden van de Lifelines-deelnemers.

Kijk op het heden

Zelfredzaamheid

Aan Lifelines-deelnemers is de vraag gesteld of het hen lukt om goed voor zichzelf te zorgen. Relatief veel deelnemers geven aan dat dit hen lukt, zelfs op hogere leeftijd. Zo geeft 86% van de 75-plussers aan goed voor zichzelf te zorgen. Dit aantal verschilt nauwelijks tussen de leeftijdsgroepen. Slechts een heel klein deel van de respondenten (rond 1%) geeft aan niet goed voor zichzelf te kunnen zorgen. Verwacht wordt dat dit een onderschatting is, aangezien kwetsbare inwoners, zoals inwoners met een licht verstandelijke beperking, doorgaans minder goed in beeld komen met enquêtes.

Informele hulp en vrijwilligerswerk

Lifelines-deelnemers is gevraagd of zij van iemand onbetaalde zorg krijgen, zoals mantelzorg of zorg door vrijwilligers, vanwege een langdurige beperking en/of een gezondheidsprobleem. Van alle 75-plussers die deelnemen aan Lifelines krijgt 11% onbetaalde zorg.

Het aandeel Lifelines-deelnemers dat aangeeft mantelzorg te geven, ligt het hoogst onder de groep 50- tot 65-jarigen (18%). Onder de groep 75-jarigen geeft 10% aan mantelzorg te geven. Vrouwelijke Lifelines-deelnemers geven vaker mantelzorg dan mannen (respectievelijk 15% en 7%).

Doen Lifelines-deelnemers ook vrijwilligerswerk in georganiseerd verband (dat wil zeggen bij een organisatie of vereniging)? Uit de antwoorden blijkt dat het aandeel vrijwilligers in georganiseerd verband het hoogst is onder de leeftijdsgroep 65- tot 75-jarigen (39%). Maar ook bij de 75-plussers geeft nog 1 op de 5 aan vrijwilligerswerk te doen (22%).

Kijk op de toekomst

Lifelines-deelnemers is gevraagd hoe zij denken over de toekomst als het gaat om zelfredzaamheid en iets voor anderen kunnen betekenen.

Ruim de helft verwacht zelfredzaam te blijven

Oudere leeftijdsgroepen denken minder zelfredzaam te blijven in de toekomst. Toch is het aandeel dat wél zelfredzaam denkt te blijven op hoge leeftijd hoog. Ruim driekwart van de 65- tot 75-jarigen verwacht in de toekomst zelfredzaam te blijven. Ruim de helft van de 75-plussers denkt daar hetzelfde over. Slechts een kleine groep verwacht zich in de toekomst niet te kunnen redden (0% tussen de 0 en 50 jaar, en 4% van de 75- plussers).

Iets kunnen betekenen voor anderen: geven van hulp

Onder 65- tot 75-jarigen verwacht 68% nog iets voor anderen te kunnen betekenen. Onder 75-plussers is dit bijna de helft (48%). Ook is de groep die aangeeft ‘min of meer’ iets voor anderen te kunnen betekenen vrij groot naarmate de leeftijd toeneemt. Dit suggereert dat er een zekere beweegruimte is in de bereidheid om hulp te geven. De groep die ‘nee’ zegt is erg klein onder alle leeftijdsgroepen.

Terugblik

De Lifelinesdata geeft een inkijk in hoe de inwoners in Noord-Nederland denken over hun zelfredzaamheid, nu en in de toekomst. Zo geeft een grote groep 65-plussers aan goed voor zichzelf te kunnen zorgen. Opvallend is dat ook op hogere leeftijd een grote groep ervaart goed voor zichzelf te kunnen zorgen. Onder 75-plussers is dat 86%. Ook het aandeel dat verwacht in de toekomst voor zichzelf te kunnen zorgen blijft hoog. Onder 50- tot 65-jarigen is dit 86%. Onder 65- tot 75-jarigen verwacht 77% dit. Zelfs op hogere leeftijd (75-plus) verwacht de helft (53%) zich in de toekomst te kunnen blijven redden.

‘De oudere’ bestaat niet en leeftijd zegt niet alles over de mate van zelfredzaamheid. Bovenstaande cijfers geven een inkijk in hoe de zelfredzaamheid wordt ervaren. Het is van belang om vooral het gesprek aan te gaan met ouderen. Zeker met 75-plussers. Deze resultaten komen ook overeen met eerder onderzoek door Sociaal Planbureau Groningen onder panelleden over vitaal ouder worden. Het is belangrijk om van ouderen zelf te horen waar zij behoefte aan hebben. Praat met ze, niet over ze.

Onderzoeksverantwoording

Voor dit verkennend onderzoek is gebruik gemaakt van Lifelinesdata. Voor informatie over de data verwijzen wij graag naar https://www.lifelines.nl/researcher/data-and-biobank