Gemeenteraadsverkiezingen – Wat vinden de Groningers ervan?
Geschreven op 11 maart 2022
“Volgens de Groningers zijn aardbevingen & gaswinning, huisvesting & woningaanbod en landschap- en/of horizonvervuiling de drie belangrijkste thema’s.”
Democratie en rechtsstaat staan aan de basis van een vreedzame en gelijkwaardige samenleving. De huidige situatie in Oekraïne maakt ons daar des te meer bewust van. In onze parlementaire democratie kunnen inwoners via verkiezingen invloed uitoefenen op beslissingen van de overheid. Op 16 maart 2022 vinden de gemeenteraadsverkiezingen plaats. In de aanloop hier naartoe zijn de Groningers gevraagd naar hun ervaringen en meningen over de gemeenteraadsverkiezingen, (politiek) vertrouwen en betrokkenheid bij het gemeentelijk beleid. Wat zijn de belangrijkste uitdagingen voor de Groninger gemeenten? Gaan Groningers gebruik maken van hun stemrecht? Voelen zij zich vertegenwoordigd door de politiek? En hoe zit het met hun betrokkenheid bij politiek en beleid?
Lees of download het rapport Gemeenteraadsverkiezingen – Wat vinden de Groningers ervan?
Belangrijkste thema’s
We hebben het Groninger Panel gevraagd wat volgens hen de belangrijkste uitdagingen zijn die op dit moment in Groningen spelen. Volgens de Groningers zijn aardbevingen & gaswinning, huisvesting & woningaanbod en landschap- en/of horizonvervuiling de drie belangrijkste thema’s. Deze drie thema’s staan in de meeste gemeenten bovenaan het lijstje van grootste uitdagingen. Daarnaast vinden we ook het tegengaan van (langdurige) armoede in de top. Direct gevolgd door klimaat, bereikbaarheid zorg en leefbaarheid kleine dorpen.
Merendeel Groningers van plan te stemmen
76% van de panelleden is zeker van plan te gaan stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen. 13% zegt waarschijnlijk te gaan stemmen en slechts 6% van de Groningers gaat waarschijnlijk niet of zeker niet stemmen. Het aantal mensen dat waarschijnlijk of zeker gaat stemmen is het laagst in de leeftijdscategorie 35-49 jaar. Opvallend is dat het aantal mensen dat zegt (waarschijnlijk) te gaan stemmen aanzienlijk hoger ligt dan de daadwerkelijke opkomst bij eerdere gemeentelijke verkiezingen. Bij de gemeentelijke verkiezingen op 21 maart 2018 was de opkomst in de provincie Groningen namelijk 50.3%. De huidige situatie in Oekraïne bewijst dat democratie en vrede niet vanzelfsprekend is. Het belang van een goed werkende parlementaire democratie kan niet worden onderschat. De hoge bereidheid van Groningers (76%) om te gaan stemmen tijdens de gemeenteraadsverkiezingen stemt positief. De uiteindelijke opkomst is hierin de ‘proof of the pudding’.
Meer vertrouwen in lokale overheden dan Rijksoverheid
Groningers hebben meer vertrouwen in lokale overheden dan in de provinciale overheid of rijksoverheid. Ruim een kwart van de Groningers (27%) zegt (heel) veel vertrouwen te hebben in de eigen gemeente en bijna de helft (48%) heeft een beetje vertrouwen. Een op de vijf Groningers (21%) zegt weinig tot geen vertrouwen in de eigen gemeente te hebben. Hierin zien we wel grote verschillen tussen gemeenten. In de gemeente Pekela (30%) en Oldambt (28%) is sprake van een relatief hoog percentage inwoners dat weinig tot geen vertrouwen in de eigen gemeente heeft. In Westerkwartier (14%), Groningen (17%) en Veendam (18%) hebben relatief minder inwoners weinig tot geen vertrouwen in de eigen gemeente.
Groningers voelen zich beperkt vertegenwoordigd door de politiek
Wanneer inwoners het gevoel hebben dat zij niet gehoord of vertegenwoordigd worden, kan dit vergaande gevolgen hebben voor het functioneren van de democratische rechtstaat en de kwaliteit van de samenleving. Inwoners voelen zich dan niet begrepen en herkennen zich niet in de uitvoering van beleid. Een groot deel van de Groningers (41%) voelt zich niet vertegenwoordigd door de politiek. Even zo veel (40%) heeft geen uitgesproken opvatting (neutraal). 17% voelt zich wel vertegenwoordigd. Er zijn echter wel grote verschillen tussen gemeenten. In een aantal gemeenten voelt meer dan de helft van de bevolking zich niet vertegenwoordigd door de politiek. In Pekela gaat het om 61% van de inwoners, in Eemsdelta 53% en Stadskanaal 52%. Dit percentage is relatief laag in Westerkwartier (35%) en Groningen (33%).
Vertrouwen in Rijksoverheid fors gedaald
In de afgelopen twee jaar is met name het vertrouwen van Groningers in de Rijksoverheid fors gedaald. Waar in 2020 40% van de Groningers weinig tot geen vertrouwen in de Rijksoverheid had, is dat begin 2022 gestegen tot 60%. De aanpak van de aardbevingsproblematiek, de coronamaatregelen en de toeslagenaffaire hebben het vertrouwen van de Groningers fors ondermijnd. Het vertrouwen in de overheid kan alleen worden hersteld als Groningers actief bij de oplossing van het gasdossier en bij toekomstplannen van hun provincie worden betrokken. Hier ligt de nodige ruimte voor verbetering.
Groningers willen betrokken worden bij de plannen van de gemeente
Nagenoeg alle Groningers willen betrokken worden bij de plannen van de gemeente (96%). Slechts 4% heeft daar geen behoefte aan. We zien wel dat de wijze waarop de Groningers betrokken willen worden verschilt. Voor een kwart (27%) blijft het bij ‘alleen geïnformeerd worden’. Ruim de helft (54%) wil naast het geïnformeerd worden ook graag meedenken. Daarnaast is er een categorie die mee wil besluiten en/of beslissen over gemeentelijke budgetten (17%). De zaken waarover Groningers mee willen beslissen betreffen hoofdzakelijk de kwaliteit of inrichting van hun dorp of wijk, zoals groen en speelvoorzieningen, en behoud van voorzieningen.
Spanning tussen uitdagingen en mate van invloed van gemeenten
Over de voor de Groningers belangrijkste thema's bij de gemeenteraadsverkiezingen hebben gemeenten steeds minder te zeggen. Landelijke politieke ingrepen beperken de financiële en beleidsruimte op deze thema’s. Bovendien worden afwegingen voor dit soort grootschalige onderwerpen steeds meer bepaald op regionaal niveau. Deze spanning tussen wat kiezers willen en wat gemeenten waar kunnen maken, kan zijn weerslag hebben op het vertrouwen van Groningers in overheid en politiek.
