Veiligheid en veiligheidsbeleving in Groningen
Veiligheid is essentieel voor een leefbare omgeving en de brede welvaart. Om prettig te kunnen wonen, leven, werken en recreëren in een omgeving is het belangrijk dat mensen zich er veilig voelen. Naarmate de leefomgeving onveiliger is, voelen mensen zich minder betrokken bij de buurt. Bovendien zijn mensen die zich veilig voelen gelukkiger en tevredener met het leven.
Veiligheid heeft zowel een objectieve en subjectieve component. De objectieve veiligheid gaat over wat zich daadwerkelijk afspeelt aan criminaliteit en overlast. De subjectieve veiligheid geeft aan hoe mensen de veiligheid beleven: hoe veilig of onveilig voelen zij zich nu werkelijk? Om een beeld te geven van de veiligheid in Groningen, kijken we naar beide componenten.
In het kort
- Het aantal misdrijven ligt in Groningen met 43 misdrijven per 1.000 inwoners onder het landelijke gemiddelde (46). Traditionele criminaliteit neemt af, terwijl cybercriminaliteit toeneemt.
- In Groningen ervaart vier op de tien inwoners veel overlast in de buurt. 14% voelt zich wel eens, of vaak, onveilig in de eigen buurt. Desondanks waarderen Groningen de veiligheid hun de buurt met een ruime voldoende, en voelen de meeste inwoners van Groningen zich over het algemeen veilig.
Daling geregistreerde misdrijven
Politieregistraties worden veelvuldig gebruikt om inzicht te krijgen in de omvang en ontwikkeling van de criminaliteit. In 2022 registreerde de politie Groningen 25.200 misdrijven. Dit komt overeen met 43 misdrijven per 1.000 inwoners. Dat is fors minder dan in 2010, toen er 38.320 misdrijven werden geregistreerd ( 66 misdrijven per 1.000 inwoners). Diefstal en inbraak (vermogensdelicten) vormen de grootste categorie geregistreerde misdrijven.
In de stad Groningen komen meer misdrijven voor dan in het Ommeland. De gemeente Groningen had in 2022 het hoogste aantal misdrijven per 1.000 inwoners: 57. De gemeenten met de laagste aantallen misdrijven zijn Het Hogeland en Westerkwartier. In deze gemeenten kwamen per 1.000 respectievelijk 23 en 22 misdrijven voor.
Het aantal misdrijven daalde in Groningen, net als landelijk, vooral tussen 2010 en 2018, sindsdien bleef het aantal misdrijven ongeveer stabiel. Sinds 2010 is de geregistreerde criminaliteit in Groningen, net als landelijk, met zo’n 33% afgenomen. Deze daling is zichtbaar bij vrijwel alle typen misdrijven, behalve cybercriminaliteit. Een daling van de geregistreerde criminaliteit betekent niet noodzakelijkerwijs dat er minder criminaliteit voorkomt. Veel delicten worden niet opgenomen in de politieregistraties, bijvoorbeeld als het slachtoffer geen aangifte doet of als het incident nooit aan het licht komt. Uit CBS-cijfers blijkt bijvoorbeeld dat de bereidheid van slachtoffers om aangifte te doen van fietsendiefstal, vandalisme en inbraak afneemt.
Slachtofferschap: minder offline, meer online criminaliteit
In 2021 gaf 16% van de inwoners van Groningen aan slachtoffer te zijn geweest van zogeheten traditionele criminaliteit. Hieronder vallen geweld, inbraak, diefstal en vernieling. Landelijk gaf 17% aan slachtoffer te zijn geweest. Omgerekend naar ‘het aantal ondervonden delicten’ (één persoon kan slachtoffer zijn van meerdere delicten) gaat het om 34 delicten per 100 inwoners. Landelijk ligt het aantal ondervonden delicten in 2021 op 33 per 100 inwoners. In de afgelopen 10 jaar is het aantal Nederlanders van 15 jaar en ouder dat naar eigen zeggen slachtoffer werd van traditionele criminaliteit met 43% gedaald.
Het tegenovergestelde zien we als we kijken naar online criminaliteit. Het aantal slachtoffers van online criminaliteit steeg in Nederland de afgelopen 10 jaar met 22%. Cybercriminaliteit komt tegenwoordig in Nederland van alle vormen van criminaliteit het vaakst voor. Van de Groningers van 15 jaar en ouder heeft in 2021 15% te maken gehad met online criminaliteit, landelijk was dit 17%. Bij online criminaliteit gaat het in dit geval alleen om online aan- en verkoopfraude, online identiteitsfraude, hacken en online pesten.
Verkeer grootste bron van overlast in woonbuurt
Overlast kan het dagelijks leven in de woonbuurt flink verstoren. Zo kunnen bewoners last hebben van verkeersoverlast, fysieke verloedering, sociale overlast en milieuoverlast. Vormen van fysieke verloedering zijn bijvoorbeeld vernielingen of zwerfvuil. Bij sociale overlast gaat het onder andere om rondhangende jongeren of dronken mensen op straat. Milieuoverlast gaat vooral over geluid- of stankoverlast.
In 2021 gaf 42% van de Groningers van 15 jaar en ouder aan in de buurt veel overlast te ervaren van één of meer overlastvormen. Landelijk is dit 46% en dit is al jaren stabiel. Verkeersoverlast komt het vaakst voor. Inwoners van verstedelijkte gebieden ervaren in Nederland over het algemeen meer buurtoverlast dan inwoners in laag verstedelijkt gebied.
(On)veiligheidsbeleving al jaren vrij stabiel
Geregistreerde veiligheidscijfers geven niet het volledige beeld als het gaat om veiligheid. Bij een gelijk niveau van criminaliteit kan de één zich veilig voelen en de ander niet. Zowel het feitelijke risico om slachtoffer te worden als het gevoel van (on)veiligheid zijn dus van belang.
Volgens de Regionale Monitor Brede Welvaart van het CBS voelde in 2021 slechts 1,9% van de inwoners van Groningen zich vaak onveilig in de woonbuurt. Een grotere groep inwoners geeft aan zich soms onveilig te voelen in de buurt (8%). Landelijk voelde 2% van de inwoners zich vaak onveilig in hun eigen buurt, een stijging van 0,6 procentpunt ten opzichte van 2019. Het gevoel van veiligheid varieert per jaar slechts in geringe mate.
Groninger Panel over veiligheid in woonbuurt
Het Groninger Panel is in 2022 gevraagd naar de veiligheidsbeleving. Toen gaf eveneens 2% aan zich vaak onveilig te voelen. Een grotere groep inwoners, namelijk 12%, gaf aan zich soms onveilig te voelen. Veiligheidsbeleving is niet overal en voor iedereen gelijk. Verdiepende analyses onder het Groninger Panel later zien dat jongvolwassenen (18-34 jaar) zich vaker onveilig voelen in de buurt en ouderen zich juist vaker onveilig voelen in het verkeer. Verder zien we dat onveiligheidsgevoelens vaker voorkomen in stedelijke gebieden en in buurten met meer sociale huurwoningen. Ook vrouwen en mensen met een laag inkomen voelen zich iets vaker onveilig dan anderen.
Daarnaast gaven de panelleden ook hun inschatting van de verandering in criminaliteit in hun buurt de afgelopen 12 maanden. Bijna de helft (45%) gaf aan dat ze van mening zijn dat de criminaliteit gelijk is gebleven. Een kleiner deel meende dat de criminaliteit is toegenomen (20%). Opvallend is dat vooral in de voormalig krimpregio’s veel inwoners van mening zijn dat de criminaliteit is toegenomen (26%).
Naast de veiligheidsbeleving en perceptie van criminaliteit in de wijk vroegen we het Groninger Panel ook naar hun waardering voor de veiligheid in de woonbuurt. Gemiddeld waarderen panelleden de veiligheid in de buurt met een rapportcijfer 7,1. Groningers met een koopwoning waarderen de veiligheid in de buurt net iets hoger dan huurders (een rapportcijfer van 7,2 tegenover 6,9).
Mensen ouder dan 65 jaar waarderen de veiligheid in hun buurt het hoogst, met een gemiddeld rapportcijfer van 7,5. Verder is er een significant verschil in veiligheidsbeoordeling tussen stedelijke en plattelandsgebieden. Bewoners van stedelijke gebieden waarderen de veiligheid gemiddeld met een 6,9, terwijl inwoners van het platteland een hogere score geven van 7,5. Deze bevindingen zijn in lijn met de eerder genoemde trend dat gevoelens van onveiligheid vaker voorkomen in stedelijke gebieden.
Gevolgen aardbevingen van grote invloed op veiligheidsbeleving
De afgelopen jaren is de provincie Groningen getroffen door kleine en grotere aardschokken als gevolg van gaswinning. De gevolgen van de aardbevingen nemen een prominente plaats in in het leven van veel Groningers. Al sinds 2016 toont onderzoek van Gronings Perspectief aan dat inwoners met (meervoudige) schade aan de woning zich onveiliger voelen dan inwoners zonder woningschade (Postmes et al., 2016).
De onderzoekers van Gronings Perspectief zien duidelijke fluctuaties over de tijd. De periodes dat er ervaren veiligheid sterk afneemt zijn tevens de periodes dat er meer bodembeweging was. In de periodes daarna wordt de ervaren veiligheid weer beter, maar de verschillen tussen mensen met en zonder schade blijft groot. Ook nemen mensen met (meervoudige) woningschade meer risico’s waar.
Verder blijkt dat ook de versterkingsoperatie impact heeft op ervaren veiligheid, in de beginfase (Stroebe, et.al., 2022) maar ook later in het proces (Dückers, et.al., 2023).
Meer informatie en inzichten
Meer weten over veiligheid in de provincie Groningen? Download hier de Monitor Brede Welvaart Groningen 2022 voor meer informatie en inzichten, zoals bijvoorbeeld de uitdagingen met betrekking tot het versterken van de brede welvaart in Groningen.
Verantwoording indicatoren
De Regionale Monitor Brede Welvaart (RMBW) van CBS meet Veiligheid met drie indicatoren: het aantal geregistreerde misdrijven, het aantal ondervonden delicten en hoe vaak mensen zich onveilig voelen in de buurt. De veiligheidsbeleving is in de RMBW niet voor alle gemeenten beschikbaar. We stelden deze vraag ook aan het Groninger Panel. Daarnaast vullen we de monitor aan met cijfers over slachtofferschap, ervaren overlast en de perceptie van Groningers op de ontwikkeling van criminaliteit in de eigen woonomgeving.
